Etiyopya’nın Tigray bölgesinde halk nasıl ‘insan eliyle’ açlığa sürüklendi?

UyduYayini

Global Mod
Global Mod
Tigray bölesinde kıtlık yaşanıyor.” Bu kelamlar, dünyanın insani yardımdan sorumlu en üst seviye yetkilisi, Birleşmiş Milletler BM) Acil Durum Yardımı Koordinatörü Mark Lowcock’a ilişkin. Lowcock, Etiyopya’nın kuzeyindeki duruma dair Perşembe günü “kıtlık” tabirini kullandı.

G7 tepesinde yapılan bu açıklama, BM takviyeli Entegre Besin Güvenliği Kademe Sınıflandırılması’nın (IPC) krize yönelik değerlendirmesine dayandırıldı. IPC’nin açlık ve kıtlık incelemesi yaptığı raporuna nazaran, Tigray bölgesinde yaklaşık 353.000 kişi “felaket” olarak isimlendirilen 5. düzeye ulaştı, 1 milyon 769 bin kişi de “acil durum” olarak isimlendirilen 4. düzeyde.

Aslında bu “kıtlık” sözünün teknik olarak lisana getirilme biçimi. IPC siyasi hassasiyetlerden dolayı bu kelimeyi kullanmadı. Etiyopya hükümeti buna itiraz ederdi.

Bu sayıların arkasında fazlaca yabanî bir insanlık trajedisi yaşanıyor. Açlık niçiniyle epeyce sayıda kişinin ömrünü kaybetmesi artık kaçınılmaz görülüyor. Hatta artık açlığın yaşandığı bile söylenebilir.

Tigray bölgesinde yaşayanlar kırsal köylerde sabah bulunan cesetlerin akşama kadar çürümeye bırakıldığını anlatıyor.

Askerler tarafınca kaçırılıp seks kölesi olarak tutulan, hastanelerde ve inançlı meskenlerde muhafazaya alınan bayanlar, yanlarından zorla ayrılıp koparılan çocukları için endişeleniyor, yokluklarında açlık yaşamalarından kaygılanıyor.

AFP Tigray bölgesindeki savaş Kasım’da başladı.

Açlık mevtin zalim niçinlerinden biridir. Kâfi besini alamayan beden, güç üretebilmek için kendi organlarını tüketmeye başlar.

Açlığa birinci yenik düşenler de çocuklardır. Açlık ve kıtlıktan ölenlerin üçte ikisi genelde çocuklar olur. Tigray bölgesiyle ilgili açıklanan sayılara bakıldığında ölenlerin 300 bininin çocuk olduğunu söylemek gerçekçi bir kıymetlendirme oluyor.

Bu sayılar gerçek dataların de altında kalıyor olabilir. Araştırma grupları daha uzak, kırsal bölgelere ulaşamadı ve değerlendirmelerini hudutlu datalarla yaptı.

Belçika’daki Ghent Üniversitesi araştırmacılarının yayımladığı Tigray İnsani Atlas bilgilerine nazaran Tigray bölgesindeki altı milyon şahıstan:

  • Sadece üçte biri Etiyopya hükümetinin denetimindeki bölgelerde yaşıyor
  • Üçte biri Eritre ordusunun işgal ettiği bölgelerde yaşıyor. Eritre ordusu Etiyopya ordusunun müttefiki fakat insani yardım kuruluşlarıyla işbirliği yapmıyor
  • 1,5 milyonu Tigray bölgesindeki isyancıların denetimindeki kırsal bölgelerde yaşıyor. İnsani yardım kuruluşları bu bölgelere giremiyor ve bölgedeki cep telefonu şebekelerinin temasları kesik.
Hükümet, bu bölgeyi denetim edenlerin “Tigray isyancılarının kalıntıları” olduğunu söylüyor ve yakında bölgenin denetiminin büsbütün hükümete geçeceği kelamını veriyor.

BM, durumun daha da kötüleşeceğini öngörüyor fakat artık asıl soru: Durum daha ne kadar berbatlaşabilir? Ne vakte kadar bu biçimde devam edebilir?

Getty Images

IPC raporunda “Bu rapor Etiyopya hükümeti tarafınca tasdik edilmemiştir” tabiri yer alıyor.

Bu bir ihtardır.

Gece karanlığında tarlalarını sürüyorlar

Etiyopyalı yetkililer muhtemelen “kıtlık” ihtarına karşı çıkacak ve buna münasebet olarak da teknik tabirleri gösterecekler. Bu münasebete göre “felaket” şartları Tigray bölgesinin farklı yerleşimlerine yayılmış olabilir fakat hiç bir yerleşimde, ‘5. seviyedeki’ açlık ve kıtlık ilan edilmesi için eşik olarak görülen %20 oranına ulaşılmadı.

Görüşmelerde USAid yöneticisi Samantha Power, “Etiyopya hükümetinin durumun üstünü örtme gayretinde olduğunu” söylemiş oldu.

İnsani yardım çalışanları Tigray bölgesindeki yaz yağmurlarının da başlamasıyla toprağı işlemeye başlaması gereken çiftçilerin çabucak hemen grup biçmeye başlayamamalarını korku verici buluyor.

Geçen seneye kadar bölgede birtakım tarım projeleri yürüten Belçika’nın Ghent Üniversitesi’nden araştırmacılar kimi çiftlik alanlarının kâfi tohum, tarlayı sürmek için kâfi sayıda öküz yahut gübre olmaması niçiniyle terkedildiğini söylüyor.

Daha da berbatı askerler bölgedeki köylüleri tehdit ediyor:

“Tarlayı sürmeyeceksiniz, hasat kaldırmayacaksınız, şayet yeltenirseniz sizi cezalandırırız.”

Çiftçiler öküzlerini gece yarısı uyandırıp karanlıkta tarlaları sürmeye gidiyor ve şafak vakti dönüyor. Bir küme da etrafı kolaçan edip yağmacı askerlere karşı çiftçileri uyarıyor.

Bu yılın sonunda hasat şayet olmazsa Tigray bölgesi halkı yardıma muhtaç hale gelecek, ya da açlık yaşayacak.

AFP

Bu insan eliyle açlığa sürüklenmek demek. Kuraklık yok, geçen sene yaşanan çekirge istilası bitmiş oldu.

Bölge yedi ay evvel, bu biçimdelar Tigray’da iktidardaki parti olan Tigray Halk Kurtuluş Cephesi (TPLF) ile Başbakan Abiy Ahmed liderliğindeki federal hükümet içinde çatışmalar başlamadan evvel “gıda güvenliğinde sınırda” kategorisine çekilmişti.

Çalınan besin yardımları

Savaş hizmetleri de sekteye uğrattı. Bankalar kapandı ve hükümetin en büyük acil yardım hizmeti olan “üretici güvenlik ağı programı” durduruldu.

Tigray bölgesinin en verimli olan bölgeleri komşu Amhara bölgesine bağlı güçlerin denetiminde. Bu da Tigray halkını kendi tarlalarından yoksun bırakıyor ve en büyük istihdam fırsatlarından olan dönemlik personellik faaliyetlerini de engelliyor.

Çatışmalara dahil olan Eritre güçleri, Etiyopya ordusuyla bir arada geniş çaplı yağmalamalar yapmakla, mahsulleri yakmakla, sıhhat tesislerini tahrip etmekle ve çiftçilerin kendi tarlalarını sürmelerini mani olmakla suçlandılar.

BM, yaklaşık 22 bin 000 tecavüz mağdurunun takviyeye gereksinimleri olduğunu söylüyor. Cinsel şiddet korkusu niçiniyle bayanlar ve genç kızlar saklanmaya zorlanıyor ve yiyecek aramaya çıkamıyor.

İnsani yardım kuruluşları hem güvenlik meseleleri birebir vakitte Etiyopya hükümetinin öne sürdüğü bir dizi bürokratik mani niçiniyle krize tahlil bulmakta yavaş kalıyor. Bu çapta bir yardım faaliyetinin yürütülebilmesi için çalışanların bağlantı ekipmanlarına gereksinimleri var.

BM resmi açıklamasında yardım dağıtımının 2,8 milyon bireye ulaştığını argüman ediyor. Özel görüşmelerde ise insani yardım çalışanları bunun fazla optimist bir varsayım olduğu görüşünü lisana getiriyor.

Getty Images

Biroldukçaları bir aileye 10 gün yetecek 30 kg’lık un dağıtımından faydalandı, daha şanslı olanlar iki parti yardım aldı.

Yardım dolu kamyonların askerler tarafınca çalındığına dair haberler de geliyor. Kimi köylüler yardım dağıtımından daha sonrasında Eritre askerlerinin geldiğini ve yemeklerini aldığını söylüyor.

Birtakım bağımsız kaynakların varsayımlarına göre 5,2 milyon şahıstan sadece %13’ü yardıma muhtaç.

İnsani yardım çalışanları da çatışmalarda ölüyor. En son mevt olayı 28 Mayıs’ta yaşandı. Etiyopya ordusu insani yardım çalışanlarının kırsal kısımlara seyahat etmesini engelliyor ve çalışanları isyancılara yardım etmekle suçluyor.

Lokal yetkililer çatışmalara dahil bütün tarafların yardımları yağmaladığını öne sürüyor. BM raporlarına nazaran ise geçen ay yaşanan “129 şiddet olayının sorumlusu yardımları yağmalayan Etiyopya ve Eritre orduları ile milisler”, sadece bir olayın sorumlusu “kendilerine Tigray Savunma Güçleri diyen isyancılar.”

Perşembe günkü tepede Power, tecrübeli yardım çalışanlarıyla yaptığı görüşmeleri şöyleki özetledi:

“Şu ana kadar tanıklık ettikleri en makûs insanlık krizi.” Bu, bağışçı ülkelerin de ortak kanısı.

Ateşkes daveti

Bu trajediyi hafifçeletmek için de ne yapılması gerektiği konusunda da fikir birliği var lakin önüne geçmek için artık epeyce geç.

Getty Images

Hareket planının birinci sırasında, Norveç Mülteci Kurulu Lideri Jan Egeland’ın yaptığı “kıtlığın engellenmesi için ateşkes” daveti var.

Buna, karşılıklı savaş halinin sona ermesi, tecavüz dahil şiddet riski altındaki sivillerin korunması ve insani yardım erişimi önündeki manilerin kaldırılması da dahil.

hiç bir şey o kadar sıradan değil. Geçen hafta Etiyopya hükümeti sözcüsü askeri operasyonların zafer getireceği konusunda ısrarcı bir hal sergiledi ve ateşkesi reddetti.

ABD’nin Eritre’nin çekilmesi davetine karşılılık Eritre Dışişleri Bakanlığı da Biden hükümetini “çatışmaları ve istikrarsızlığı körüklemekle” suçladı.

Tigray Halk Kurtuluş Cephesi Salı günü yardımları memnuniyetle karşıladı ve dağıtımına yardım etmeye hazır olduklarını söylemiş oldu fakat ateşkesten hiç bahsetmedi.

‘Mezar taşları saymayı beklemeyin’

İnsani yardım kuruluşları çatışma bölgelerinde faaliyet gösterebilmek için çeşitli yollar geliştirdi fakat tarafların işbirliğine gereksinimleri var.

Bunun gerçekleşeceğine dair de bir işaret yok. Etiyopya hükümeti isyancıların “terörist” olduğunu, hayat kurtarma operasyonları dahil isyancılarla hiç bir işbirliğine gitmeyeceklerini söylüyor.

AFP

Tigray bölgesinde insani yardım faaliyetleri var fakat hakikaten fark yaratacak sürate sahip değiller.

Dünya Besin Programı’nın bütün bölgede sırf iki büyük dağıtım tesisi var. Savaş öncesi var olan yardım altyapısı da büyük oranda tahrip edilmiş durumda.

Ayrıyeten daha fazla kaynağa gereksinim var. ABD ek 181 milyon dolar yardımda bulunacaklarını deklare etti ve öbür bağışçıların da adım atmasını umduklarını söylemiş oldu.

Savaşın dalgaları yayıldıkça ve ülke genelinde makro-ekonomik problemler derinleştikçe geçim ıstırabı da artıyor ve yoksulluk yaşanıyor. Bu da komşu bölgeler Amhara ve Afar’ı da etkiliyor ve besin güvenliği süratle kötüleşiyor. Sudan’da besin muhtaçlığının arttığına dair ihtarlar geliyor.

BM Güvenlik Kurulu’nun harekete geçmemesi dikkat cazip. BM’nin silahlı çatışmalar ve açlıkla ilgili 2417 numaralı sonucu üç yıl evvel tam da bu tip krizler düşünülerek onaylandı.

Savaşın çıkmasından yedi ay daha sonra BM Güvenlik Kurulu’nda, artık dünyanın en önemli insani krizi olarak görülen duruma ait tek bir oturum bile düzenlenmedi.

BM’nin 2417 numaralı sonucu insani yardım faaliyetlerine pürüz olan bireyler ve kurumlara yaptırım uygulanmasını öngörüyor ve açlığın bir silah olarak kullanılmasının savaş cürmü sayılabileceği ikazında bulunuyor.

G7 doruğunda başkanların Etiyopya’ya ve Eritre’ye derhal insani yardım taleplerine uyumlu davranmaları konusunda baskı yapmaları bekleniyor.

ABD’nin özel temsilcisi Jeff Feldman, Tigray bölgesinde ‘insan eliyle gelen açlık krizine’ karşı “Mezar taşlarını saymayı beklememeliyiz” uyarısı yaptı.

BBC

Alex de Waal, ABD’deki Tufts Üniversitesi’ne bağlı Fletcher Hukuk ve Diplomasi Fakültesi Dünya Barışı Vakfı Lideri.
 
Üst