Diana Hodali
yıllardır süren iç savaş, Suriye’de yalnızca binaları değil, ekonomiyi de tarumar etti. Savaşla birlikte Şam rejimine karşı uygulanan memleketler arası ekonomik ambargolar kararı uygunca derinleşen ekonomik kriz niçiniyle Suriye Lirası, 2019 yılında adeta yere çakıldı. Ülkenin kuzeybatısında yer alan Türkiye’nin hudut komşusu İdlib vilayetinde idaresi elinde bulunduran El Esas’ın Suriye kolu Nusra Cephesi kökenli Heyet Tahrir el- Şam (HTŞ) örgütü, 2020 yazında hayat pahalılığı ve ekonomik krizi azaltmak gayesiyle Türk Lirası’nı tedavüle soktu. Bölgede yaklaşık bir buçuk yıldır TL, mecburî ödeme aracı olarak kullanılıyor.
TL’deki kıymet kaybı meblağları uçurdu
Londra merkezli İngiliz niyet kuruluşu Chatham House’dan Suriye uzmanı Zeki Mehchy, İdlib’deki ekonomik durumun bir buçuk yıldır nispeten istikrarlı kaldığını söylüyor ve ekliyor: “Ancak artık Türk Lirası da özgür düşüşe geçti. Bu da İdlib halkının hayat şartlarını önemli biçimde etkiliyor.”
İdlib vilayetinin nüfusu halihazırda yaklaşık dört milyon ve bunun bir milyondan fazlası mülteci kamplarında yaşıyor. Birçoğu, savaş niçiniyle Suriye ortasında birkaç sefer göç etmek zorunda kalmış. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne bakılırsa, İdlib’de yaşayanların yaklaşık yüzde 75’i insanî yardıma bağımlı. Buna bir de korona salgını ve Esad rejimi ile destekçileri tarafınca vilayetin güney bölgelerinin daima bombalanması da eklenince, hayat şartları daha da şiddetli hale geliyor.
Türk Lirası, 2020 yazında bölgede ödeme aracı olarak yürürlüğe girdiğinde, dolar kuru 6,8 liraydı. Şu anda ise neredeyse iki misli artarak 13 lira bandına yükselmiş durumda (30 Kasım 2021 itibariyle).
İdlib’de bir kuaför salonunda çalışan 46 yaşındaki Hatice, “TL bu kadar hayli bedel kaybedince dükkânlar ve tüccarlar meblağları çabucak yükseltti.” diyor. Haftada yalnızca 100 TL kazanan beşerler olduğunu söyleyen Hatice “Yemek pişirmek için bir mutfak tüpüne 157 lira ödemek zorundaysanız, bunu nasıl karşılayabilirsiniz?” diye soruyor.
Türkiye’den gelen mallar ve kacakçılık
İdlib idaresiyle işbirliği yapan petrol şirketi Watad Petroleum, Türk Lirası’nın bedeli niyet çabucak akaryakıt meblağlarını yükseltti. Watad’ın gerisinde kimin olduğu bilinmiyor. Lakin kuzeybatı Suriye’de kullanılan petrolü büyük ölçüde Türkiye’den alıyorlar. Yalnızca petrol değil; bölgede kullanılan malların neredeyse tamamı Türkiye menşeili. Mal geçişleri genelde Bab el-Hava hudut kapısından yapılıyor.
Hatice de bunu tasdik ediyor: “Kuaför salonunda yalnızca Türkiye’den gelen eserleri kullanıyoruz. Ancak tabi piyasada birtakım yerli mallar da alınıp satılıyor.”
Suriye uzmanı Zeki Mehchy, İdlib’in kendine ilişkin bir mali kaynağı olmadığını söylüyor. Örneğin bölgede buğday yetiştiriliyor fakat halkın ekmek muhtaçlığı bir daha de karşılanamıyor. Mehchy, “Bu yüzden İdlib halkı büyük ölçüde Türkiye’den, rejimin denetimindeki bölgelerden yahut Kürt bölgelerinden gelen mallara bağımlı durumda” diyor.
Suriye ortasından İdlib’e ulaşan malların birden fazla kaçak. Memleketler arası yaptırımlar, rejimin denetimindeki bölgelerde günlük muhtaçlık hususlarının fiyatlarının yükseltilmesine niye oluyor. Bundan istifade eden kaçakçılar, temin ettikleri mamüllerin üzerine astronomik kâr marjları ek ediyor. Tüm bu sürecin kabarık faturasını da en nihayetinde İdlib’deki fakir tüketiciler ödemek zorunda kalıyor.
Yeni bir insanî felaket kapıda
Hatice ve ailesi doğma büyüme İdlibli . Başlarını sokacakları bir barınağa sahip oldukları için şükrediyorlar. Kıt kanaat geçinebildikleri için kendilerini şanslı görüyorlar: “Buradaki başka beşerler epey daha berbat durumda. Çadırlarda yaşıyorlar ve maddi yardıma muhtaçlar.”
Medico International isimli memleketler arası yardım ve insan hakları kuruluşu yetkilisi Till Küster, bilhassa kış mevsiminin başlaması ve korona salgını niçiniyle yeni bir insanî felaket tehdidinin kapıda olduğunu söylüyor: “Çoğu çalışana günlük fiyatları Türk Lirası olarak ödeniyor. Şayet durum bu biçimde devam ederse beşerler yakında ekmek dahi alamayacak. Buraya şu anda yalnızca besin bağışları yahut para dayanağı yoluyla yardım edilebilir.”
Tüm bu olumsuz şartlara karşın Hatice ve ailesi, İdlib’i terk etmeyi düşünmüyor. esasen iki kardeşiyle birlikte göç etmesi pek mümkün olmazdı. “Onlarla nereye gideyim?” diye soruyor. Hatice, burada kalıp gayret etmek ve bilhassa hemcinslerine faydalı olmak istiyor: “Buradaki bayanlara zanaatımı öğreterek ekonomik bir perspektif kazandırmanın da değerli olduğunu düşünüyorum. Kimseye muhtaç olmadan kendilerine bakabilmelerini istiyorum.”
yıllardır süren iç savaş, Suriye’de yalnızca binaları değil, ekonomiyi de tarumar etti. Savaşla birlikte Şam rejimine karşı uygulanan memleketler arası ekonomik ambargolar kararı uygunca derinleşen ekonomik kriz niçiniyle Suriye Lirası, 2019 yılında adeta yere çakıldı. Ülkenin kuzeybatısında yer alan Türkiye’nin hudut komşusu İdlib vilayetinde idaresi elinde bulunduran El Esas’ın Suriye kolu Nusra Cephesi kökenli Heyet Tahrir el- Şam (HTŞ) örgütü, 2020 yazında hayat pahalılığı ve ekonomik krizi azaltmak gayesiyle Türk Lirası’nı tedavüle soktu. Bölgede yaklaşık bir buçuk yıldır TL, mecburî ödeme aracı olarak kullanılıyor.
TL’deki kıymet kaybı meblağları uçurdu
Londra merkezli İngiliz niyet kuruluşu Chatham House’dan Suriye uzmanı Zeki Mehchy, İdlib’deki ekonomik durumun bir buçuk yıldır nispeten istikrarlı kaldığını söylüyor ve ekliyor: “Ancak artık Türk Lirası da özgür düşüşe geçti. Bu da İdlib halkının hayat şartlarını önemli biçimde etkiliyor.”
İdlib vilayetinin nüfusu halihazırda yaklaşık dört milyon ve bunun bir milyondan fazlası mülteci kamplarında yaşıyor. Birçoğu, savaş niçiniyle Suriye ortasında birkaç sefer göç etmek zorunda kalmış. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne bakılırsa, İdlib’de yaşayanların yaklaşık yüzde 75’i insanî yardıma bağımlı. Buna bir de korona salgını ve Esad rejimi ile destekçileri tarafınca vilayetin güney bölgelerinin daima bombalanması da eklenince, hayat şartları daha da şiddetli hale geliyor.
Türk Lirası, 2020 yazında bölgede ödeme aracı olarak yürürlüğe girdiğinde, dolar kuru 6,8 liraydı. Şu anda ise neredeyse iki misli artarak 13 lira bandına yükselmiş durumda (30 Kasım 2021 itibariyle).
İdlib’de bir kuaför salonunda çalışan 46 yaşındaki Hatice, “TL bu kadar hayli bedel kaybedince dükkânlar ve tüccarlar meblağları çabucak yükseltti.” diyor. Haftada yalnızca 100 TL kazanan beşerler olduğunu söyleyen Hatice “Yemek pişirmek için bir mutfak tüpüne 157 lira ödemek zorundaysanız, bunu nasıl karşılayabilirsiniz?” diye soruyor.
Türkiye’den gelen mallar ve kacakçılık
İdlib idaresiyle işbirliği yapan petrol şirketi Watad Petroleum, Türk Lirası’nın bedeli niyet çabucak akaryakıt meblağlarını yükseltti. Watad’ın gerisinde kimin olduğu bilinmiyor. Lakin kuzeybatı Suriye’de kullanılan petrolü büyük ölçüde Türkiye’den alıyorlar. Yalnızca petrol değil; bölgede kullanılan malların neredeyse tamamı Türkiye menşeili. Mal geçişleri genelde Bab el-Hava hudut kapısından yapılıyor.
Hatice de bunu tasdik ediyor: “Kuaför salonunda yalnızca Türkiye’den gelen eserleri kullanıyoruz. Ancak tabi piyasada birtakım yerli mallar da alınıp satılıyor.”
Suriye uzmanı Zeki Mehchy, İdlib’in kendine ilişkin bir mali kaynağı olmadığını söylüyor. Örneğin bölgede buğday yetiştiriliyor fakat halkın ekmek muhtaçlığı bir daha de karşılanamıyor. Mehchy, “Bu yüzden İdlib halkı büyük ölçüde Türkiye’den, rejimin denetimindeki bölgelerden yahut Kürt bölgelerinden gelen mallara bağımlı durumda” diyor.
Suriye ortasından İdlib’e ulaşan malların birden fazla kaçak. Memleketler arası yaptırımlar, rejimin denetimindeki bölgelerde günlük muhtaçlık hususlarının fiyatlarının yükseltilmesine niye oluyor. Bundan istifade eden kaçakçılar, temin ettikleri mamüllerin üzerine astronomik kâr marjları ek ediyor. Tüm bu sürecin kabarık faturasını da en nihayetinde İdlib’deki fakir tüketiciler ödemek zorunda kalıyor.
Yeni bir insanî felaket kapıda
Hatice ve ailesi doğma büyüme İdlibli . Başlarını sokacakları bir barınağa sahip oldukları için şükrediyorlar. Kıt kanaat geçinebildikleri için kendilerini şanslı görüyorlar: “Buradaki başka beşerler epey daha berbat durumda. Çadırlarda yaşıyorlar ve maddi yardıma muhtaçlar.”
Medico International isimli memleketler arası yardım ve insan hakları kuruluşu yetkilisi Till Küster, bilhassa kış mevsiminin başlaması ve korona salgını niçiniyle yeni bir insanî felaket tehdidinin kapıda olduğunu söylüyor: “Çoğu çalışana günlük fiyatları Türk Lirası olarak ödeniyor. Şayet durum bu biçimde devam ederse beşerler yakında ekmek dahi alamayacak. Buraya şu anda yalnızca besin bağışları yahut para dayanağı yoluyla yardım edilebilir.”
Tüm bu olumsuz şartlara karşın Hatice ve ailesi, İdlib’i terk etmeyi düşünmüyor. esasen iki kardeşiyle birlikte göç etmesi pek mümkün olmazdı. “Onlarla nereye gideyim?” diye soruyor. Hatice, burada kalıp gayret etmek ve bilhassa hemcinslerine faydalı olmak istiyor: “Buradaki bayanlara zanaatımı öğreterek ekonomik bir perspektif kazandırmanın da değerli olduğunu düşünüyorum. Kimseye muhtaç olmadan kendilerine bakabilmelerini istiyorum.”