sagliksal
Aktif Üye
Öldürücü soğuk deyince aklıma sakallarından buzlar sarkan kutup kaşifleri ve Everest’in doruğuna tırmanan dağcılar geliyor. Soğuk ısırması ve hipotermiyle kararmış parmaklar. Bu yüzden, sadece 10 santigrat derecede gerçekleşecek soğuk bir deneye katılmam istendiğinde şüpheliydim. Evet, 10 derece.
İlk anda bu kuralların yavaşça olduğunu düşündüm, donma düzeyinden uzak olacaktık, kutup koşulları ile alakası yoktu. Bedene kahra sokmak için daha düşük sıcaklıklar gerektiğini düşünmüştüm fakat yanılmışım.
South Wales Üniversitesi’nden Profesör Damian Bailey, “Kulağa son derece dayanılır geliyor lakin aslında bu gerçek bir fizikî zorluk” diyor.
Soğuk konutların bedenimiz üstündeki tesirini ve görünüşte ılık olan sıcaklıkların niye ölümcül olabileceğini keşfetmem için beni laboratuvarına davet etti.
Profesör Bailey, “Eğer beşerler maddi niçinlerle konutlarını ısıtmayı bırakırlarsa, yaşayacakları sıcaklık 10 derece olacaktır” dedi. Benim de öğreneceğim üzere, 10 derecelik sıcaklıkta uzun kalmanın kalp, akciğerler ve beyin üzerinde önemli bir tesiri var.
10°C’ye yanlışsız düşüş
Laboratuvarın ucundaki denetim odasına yönlendiriliyorum. İçerisi tamamı parlak metal olan duvarlar ile kalın ve ağır kapılardan oluşuyor. Bilim insanları bu hava geçirmez odada sıcaklık, nem ve oksijen düzeylerini hassas bir biçimde ayarlayabiliyor.
İçeri girdiğimde beni 21 derecelik sıcaklık karşılıyor. Plan, 21’de başlamak kademe aşama sıcaklığı 10°C’ye düşürmek ve bedenimin buna nasıl reaksiyon vereceğini incelemek. birinci vakit içinderda, bedenimde şimdiye kadar yapılan en derinlemesine tahlil için sayısız son teknoloji alete bağlanıyorum.
Göğsümde, kollarımda ve bacaklarımda beden ısımı, nabzımı ve kan basıncımı takip edecek monitörler var. Prof Bailey, bedenime öbür bir sensör takarken takarken, “Yıldız Savaşları’ndan fırlamış üzere görüneceksin” diyor.
Alnımdaki birinci ter boncukları belirirken, başıma, beynimdeki kan akışını izlemek için bir kulaklık takıldı. Bir ultrason boynumdaki karotis arterleri (şahdamarı olarak bilinen atardamarlar) dinlerken, beynime giden kanın ritmik atışını duymak garip bir biçimde itimat verici, soluduğum havayı tahlil eden devasa bir tüpe nefes alıp veriyorum.
Ölçümler tamam. Odadaki bilim insanları, bedenimin 21 derecede nasıl performans gösterdiğini biliyorlar. Akabinde havalandırma devreye giriyor ve serin bir esinti kademeli olarak odadaki sıcaklığı düşürüyor.
Prof Bailey, “Biz konuşurken beyniniz sıcaklığını ölçmek için kanınızın tadına bakıyor ve bedeninizin geri kalanına sinyaller gönderiyor” diyor.
Amaç, çekirdeğimi, yani kalbim ve karaciğerim de dahil olmak üzere ana organlarımı, 37C civarında tutmak. Bedenimin ortasında meydana gelen değişikliklerin hâlâ farkında değildim fakat dışarıda bu değişimin izleri görülmeye başlıyor.
Oda sıcaklığı 18 dereceye düştüğünde artık terlemiyordum ve kollarımdaki tüyler beden sıcaklığımı korumak için havalanıyor.
Prof Bailey havalandırma gürültüsü içinde, “Bilim bize 18 derecenin kırılma noktası olduğunu söylüyor. Beden artık bu sıcaklığı korumak için çalışıyor” diye bağırıyor.
Parmaklarım üşümeye ve beyazlamaya başlıyor. Vazokonstriksiyon olarak bilinen fizyolojik olay başlıyor. Ellerimdeki kan damarları, sıcak kanı , kritik organlara saklayabilmek için kendini kapatılıyor.
Eğer karşı cins olsaydım bu daha süratli olacaktı. Portsmouth Üniversitesi’nden Doktor Clare Eglin, “Kadınlar soğuğu daha fazlaca hissetme eğilimindedir, zira hormonlar (östrojen) ellerindeki, ayaklardaki kan damarlarının daralma mümkünlüğünü artırır ve bu bizi üşütür” diyor.
Kaslarım ısı üretmek için titremeye başladığında sıcaklık 11.5 inmişti. 10 dereceye ulaşıldığında havalandırma kapandı. Bir rahatsızlık hissediyorum evet lakin donmuyorum. Tüm beden ölçümlerimizi bu sıcaklıkta yenidenlıyoruz. 10 derecenin beni etkileyeceğinden kuşku etmemin yanlış olduğu bu noktada anlaşılıyor.
Kadınlar da vazokonstriksiyon daha hızlı
Prof Bailey, “Vücut 10 derecede fazlaca sıkı çalışıyor” diyor. Beni şoke eden şey, beyne giden kan akışındaki değişiklikle bir arada, form sıralama oyununu tamamlamamın ne kadar uzun sürdüğü oluyor.
Prof Bailey, “Bu sıcaklıkta beyne daha az kan iletiyorsunuz. Bu niçinle beyne daha az oksijen ve daha az glikoz [şeker] giriyor ve bu zihin jimnastiğiniz üzerinde olumsuz bir tesir yaratıyor” diye özetliyor.
Vücudum, ana gayesi olan, temel beden sıcaklığımı sabit tutma hedefine ulaşıyor ancak yalnızca daha fazla çalışmak zorunda kalarak.
Kalbim daha süratli atarken ve kan basıncım da süratle yükselirken, bedenime daha ağır bir biçimde sıcak kan pompalıyorum. Prof Bailey, “Artan kan basıncı felç ve kalp krizi için risk faktörüdür” diyor.
Prof Bailey, kanın yapısının da değiştiğini ve “biraz pekmez üzere olduğunu” söylüyor. Bu daha tok ve yapışkan olan kan hem de tehlikeli bir damar tıkanıklığı riski de artırıyor. Kalp krizleri ve inmeler bu niçinle kışın daha sık görülüyor.
Prof Bailey, “Kanıtlar, soğuğun sıcaktan daha ölümcül olduğunu açıkça gösteriyor. Soğuk algınlığından kaynaklanan ölümlerin sayısı, sıcaktan kaynaklanan ölümlerden daha fazla” diyor. “Bu yüzden, nitekim soğuk kaynaklı tehditlere karşı daha fazla farkında olunması gerektiğini düşünüyorum”
Grip üzere kış aylarında ortaya çıkan biroldukça enfeksiyon soğuktan yararlanır. Enfeksiyona bağlı akciğerlerde iltihaplanma durumu olan zatürre, soğuk havalardan daha sonra daha sık görülür.
Virüslerin yayılması daha kolaydır zira pencerelerin kapalı olduğu ve virüsleri uzaklaştıracak pak havanın olmadığı iç yerlerde buluşma olasılığımız daha yüksektir. Soğuk ayrıyeten virüslerin beden haricinde hayatta kalmasını kolaylaştırır ve soğuk havada, virüsleri hapseden nem daha azdır.
Yale Üniversitesi’nden bir immünobiyolog olan Profesör Akiko Iwasaki, kuru havanın virüslerin daha uzak aralara seyahat etmesine müsaade verdiğini söylüyor. O soğuk havalarda nefes almanın, burunda işlemeye başlayan bağışıklık sisteminin çalışmasını nasıl etkilediğini görmek için deneyler yaptı.
Prof Iwasaki şu biçimde anlatıyor:
“Düşük sıcaklıklarda, bağışıklık yansınızın tesiri azalır ve bu, virüsün burnunuzun ortasında daha faal olmasını sağlayabilir.”
Peki ne yapabilirsiniz?
İdeal bir dünyada, hepimiz ortasında bulunduğumuz odayı en az 18 dereceye kadar ısıtırdık. Bu mümkün olmadığında yaşananları ise Prof Bailey “bir dağcılık seyahatine hazırlanmak gibi” karşılaştırmasını yapıyor.
Yünden yapılmış olanlar üzere yeterli yalıtım sağlayan giysiler giyin. Eldivenler ve sıcak tutan çoraplar şapkadan daha değerlidir (ama yünlü bir şapka da yardımcı olacaktır). Daha yüksek karbonhidrat içeren besinler tercih edin. Tüm günü bir koltukta oturarak ve TV izleyerek değil, hareket ederek daha fazla beden ısısı üreterek geçirmeye çalışın.
İlk anda bu kuralların yavaşça olduğunu düşündüm, donma düzeyinden uzak olacaktık, kutup koşulları ile alakası yoktu. Bedene kahra sokmak için daha düşük sıcaklıklar gerektiğini düşünmüştüm fakat yanılmışım.
South Wales Üniversitesi’nden Profesör Damian Bailey, “Kulağa son derece dayanılır geliyor lakin aslında bu gerçek bir fizikî zorluk” diyor.
Soğuk konutların bedenimiz üstündeki tesirini ve görünüşte ılık olan sıcaklıkların niye ölümcül olabileceğini keşfetmem için beni laboratuvarına davet etti.
Profesör Bailey, “Eğer beşerler maddi niçinlerle konutlarını ısıtmayı bırakırlarsa, yaşayacakları sıcaklık 10 derece olacaktır” dedi. Benim de öğreneceğim üzere, 10 derecelik sıcaklıkta uzun kalmanın kalp, akciğerler ve beyin üzerinde önemli bir tesiri var.
10°C’ye yanlışsız düşüş
Laboratuvarın ucundaki denetim odasına yönlendiriliyorum. İçerisi tamamı parlak metal olan duvarlar ile kalın ve ağır kapılardan oluşuyor. Bilim insanları bu hava geçirmez odada sıcaklık, nem ve oksijen düzeylerini hassas bir biçimde ayarlayabiliyor.
İçeri girdiğimde beni 21 derecelik sıcaklık karşılıyor. Plan, 21’de başlamak kademe aşama sıcaklığı 10°C’ye düşürmek ve bedenimin buna nasıl reaksiyon vereceğini incelemek. birinci vakit içinderda, bedenimde şimdiye kadar yapılan en derinlemesine tahlil için sayısız son teknoloji alete bağlanıyorum.
Göğsümde, kollarımda ve bacaklarımda beden ısımı, nabzımı ve kan basıncımı takip edecek monitörler var. Prof Bailey, bedenime öbür bir sensör takarken takarken, “Yıldız Savaşları’ndan fırlamış üzere görüneceksin” diyor.
Alnımdaki birinci ter boncukları belirirken, başıma, beynimdeki kan akışını izlemek için bir kulaklık takıldı. Bir ultrason boynumdaki karotis arterleri (şahdamarı olarak bilinen atardamarlar) dinlerken, beynime giden kanın ritmik atışını duymak garip bir biçimde itimat verici, soluduğum havayı tahlil eden devasa bir tüpe nefes alıp veriyorum.
Ölçümler tamam. Odadaki bilim insanları, bedenimin 21 derecede nasıl performans gösterdiğini biliyorlar. Akabinde havalandırma devreye giriyor ve serin bir esinti kademeli olarak odadaki sıcaklığı düşürüyor.
Prof Bailey, “Biz konuşurken beyniniz sıcaklığını ölçmek için kanınızın tadına bakıyor ve bedeninizin geri kalanına sinyaller gönderiyor” diyor.
Amaç, çekirdeğimi, yani kalbim ve karaciğerim de dahil olmak üzere ana organlarımı, 37C civarında tutmak. Bedenimin ortasında meydana gelen değişikliklerin hâlâ farkında değildim fakat dışarıda bu değişimin izleri görülmeye başlıyor.
Oda sıcaklığı 18 dereceye düştüğünde artık terlemiyordum ve kollarımdaki tüyler beden sıcaklığımı korumak için havalanıyor.
Prof Bailey havalandırma gürültüsü içinde, “Bilim bize 18 derecenin kırılma noktası olduğunu söylüyor. Beden artık bu sıcaklığı korumak için çalışıyor” diye bağırıyor.
Parmaklarım üşümeye ve beyazlamaya başlıyor. Vazokonstriksiyon olarak bilinen fizyolojik olay başlıyor. Ellerimdeki kan damarları, sıcak kanı , kritik organlara saklayabilmek için kendini kapatılıyor.
Eğer karşı cins olsaydım bu daha süratli olacaktı. Portsmouth Üniversitesi’nden Doktor Clare Eglin, “Kadınlar soğuğu daha fazlaca hissetme eğilimindedir, zira hormonlar (östrojen) ellerindeki, ayaklardaki kan damarlarının daralma mümkünlüğünü artırır ve bu bizi üşütür” diyor.
Kaslarım ısı üretmek için titremeye başladığında sıcaklık 11.5 inmişti. 10 dereceye ulaşıldığında havalandırma kapandı. Bir rahatsızlık hissediyorum evet lakin donmuyorum. Tüm beden ölçümlerimizi bu sıcaklıkta yenidenlıyoruz. 10 derecenin beni etkileyeceğinden kuşku etmemin yanlış olduğu bu noktada anlaşılıyor.
Kadınlar da vazokonstriksiyon daha hızlı
Prof Bailey, “Vücut 10 derecede fazlaca sıkı çalışıyor” diyor. Beni şoke eden şey, beyne giden kan akışındaki değişiklikle bir arada, form sıralama oyununu tamamlamamın ne kadar uzun sürdüğü oluyor.
Prof Bailey, “Bu sıcaklıkta beyne daha az kan iletiyorsunuz. Bu niçinle beyne daha az oksijen ve daha az glikoz [şeker] giriyor ve bu zihin jimnastiğiniz üzerinde olumsuz bir tesir yaratıyor” diye özetliyor.
Vücudum, ana gayesi olan, temel beden sıcaklığımı sabit tutma hedefine ulaşıyor ancak yalnızca daha fazla çalışmak zorunda kalarak.
Kalbim daha süratli atarken ve kan basıncım da süratle yükselirken, bedenime daha ağır bir biçimde sıcak kan pompalıyorum. Prof Bailey, “Artan kan basıncı felç ve kalp krizi için risk faktörüdür” diyor.
Prof Bailey, kanın yapısının da değiştiğini ve “biraz pekmez üzere olduğunu” söylüyor. Bu daha tok ve yapışkan olan kan hem de tehlikeli bir damar tıkanıklığı riski de artırıyor. Kalp krizleri ve inmeler bu niçinle kışın daha sık görülüyor.
Prof Bailey, “Kanıtlar, soğuğun sıcaktan daha ölümcül olduğunu açıkça gösteriyor. Soğuk algınlığından kaynaklanan ölümlerin sayısı, sıcaktan kaynaklanan ölümlerden daha fazla” diyor. “Bu yüzden, nitekim soğuk kaynaklı tehditlere karşı daha fazla farkında olunması gerektiğini düşünüyorum”
Grip üzere kış aylarında ortaya çıkan biroldukça enfeksiyon soğuktan yararlanır. Enfeksiyona bağlı akciğerlerde iltihaplanma durumu olan zatürre, soğuk havalardan daha sonra daha sık görülür.
Virüslerin yayılması daha kolaydır zira pencerelerin kapalı olduğu ve virüsleri uzaklaştıracak pak havanın olmadığı iç yerlerde buluşma olasılığımız daha yüksektir. Soğuk ayrıyeten virüslerin beden haricinde hayatta kalmasını kolaylaştırır ve soğuk havada, virüsleri hapseden nem daha azdır.
Yale Üniversitesi’nden bir immünobiyolog olan Profesör Akiko Iwasaki, kuru havanın virüslerin daha uzak aralara seyahat etmesine müsaade verdiğini söylüyor. O soğuk havalarda nefes almanın, burunda işlemeye başlayan bağışıklık sisteminin çalışmasını nasıl etkilediğini görmek için deneyler yaptı.
Prof Iwasaki şu biçimde anlatıyor:
“Düşük sıcaklıklarda, bağışıklık yansınızın tesiri azalır ve bu, virüsün burnunuzun ortasında daha faal olmasını sağlayabilir.”
Peki ne yapabilirsiniz?
İdeal bir dünyada, hepimiz ortasında bulunduğumuz odayı en az 18 dereceye kadar ısıtırdık. Bu mümkün olmadığında yaşananları ise Prof Bailey “bir dağcılık seyahatine hazırlanmak gibi” karşılaştırmasını yapıyor.
Yünden yapılmış olanlar üzere yeterli yalıtım sağlayan giysiler giyin. Eldivenler ve sıcak tutan çoraplar şapkadan daha değerlidir (ama yünlü bir şapka da yardımcı olacaktır). Daha yüksek karbonhidrat içeren besinler tercih edin. Tüm günü bir koltukta oturarak ve TV izleyerek değil, hareket ederek daha fazla beden ısısı üreterek geçirmeye çalışın.