Fehmi Koru*
Donald Trump ABD’de lider ve Beyaz Saray’da oturur iken her şey hayli hoştu. Beyaz Saray’a taşınan yeni ABD lideri Joe Biden’in verdiği bildiriler da gelişmeleri dışarıdan izleyenler açısından olumlu bir manzara veriyordu. Bir haftada tam dört sefer ABD lideri tarafınca telefonla aranmayı da kesinlikle hayra yormuştur Benjamin Netanyahu… Bugün ise başına geleni Biden’e bağladığına eminim…
Ülkesinin son 30 yılında daima ön planda bulunan, son 12 yıl boyunca başbakanlığı elinde tutan, cumhurbaşkanlığına daima kendi istediği birinin seçilmesini sağlayan bir tanesiydi Netanyahu; son iki yılda dört seçim yapılan ülkesinde partisini sandıktan bir daha birinci sırada çıkartmayı başarmıştı.
Trump’ın yerini Biden’in almasıyla talihinin değiştiği fark ediliyor.
Dördüncü seçimden de partisi Likud birinci parti çıktı çıkmasına, lakin klasik olarak kendisine takviye veren, koalisyon hükümetlerinde yer alan, başkanları kurduğu hükümette bakanlığını yapan yedi parti, yanlarına üç milletvekili çıkarmış Arap partisi Raam’ı da alarak, bu sefer Netanyahu’yu iktidardan uzaklaştırmak için birleştiler…
Seçimden yeni çıkan parlamento, Personel Partili bir solcu siyasetçiyi –Isaac Herzog’u- cumhurbaşkanı seçti.
Sekiz benzemez hükümeti
İsrail’de hiç olmayacağı sanılan şey artık oldu; yeni hükümet birbirine benzemeyen sekiz partinin mutabakatıyla kuruluyor…
[Yeni hükümete dayanak veren sekiz parti şunlar: Sağcı Yamina, Yeni Umut, Yisrael Beytenu; merkezde yer alan Yesh Atid, Mavi ve Beyaz; solcu Personel, Meretz partileri ile Arapları temsil eden Raam…]
Yeni hükümetin başbakanı olacak Yamina Partisi’nin başkanı Naftali Bennett İsrail’in yanı başında bir de Filistin devleti kurulmasına şiddetle karşı çıkmasıyla tanınan koyu bir Siyonist; onun bu pozisyona gelmesini takviyesiyle sağlamış olan Raam’ın başkanı Mansour Abbas ise onun tam aksisi, İslami kimliği ağır basan biri…
[İsrail’in 1948’de kurulduğu sırada yeni devletin sonları içerisinde kalan topraklarda yaşayan Araplara da vatandaşlık tanındı. İsrail’in vatandaşı olan Araplar ülke nüfusunun %20’sini teşkil ediyor. Mansour Abbas’ın Gazze’de aktif Hamas eğiliminde olduğu söyleniyor.]
Netanyahu’nun başında bulunmadığı bir İsrail’i tahayyül bile edemeyen koyu dindar mahallî kitleler ve onun Amerikalı destekçileri bu şaşırtan gelişmeyi Biden’ın varlığına bağlıyorlar.
İsrail parlamentosu Knesset’e girmeyi başarmış dinci partiler gelişmeden olağanüstü rahatsız. Dinci partilerin destekçileri günlerden beri yeni hükümette yer alacağı aşikâr olan siyasetçilerin konutları önünde protesto şovları yapıyorlar.
İç güvenlikten sorumlu Shin Bet örgütü birtakım çokların protestolarını şiddet kullanmaya kadar vardırabilecekleri istikametinde ihtarda bulundu.
Muhalefet cephesinin başını çeken Shas Partisi başkanı Arye Dery yeni gelişimin dinin devletten ayrılması manasına değil, dini devletin dışına itme manasına geldiğini söylemekte. “Yahudi Devleti tehlikede” ona nazaran. Birleşik Tevrat Yahudiliği (United Torah Judaism) başkanı Moshe Gafni, başbakanlığı üstlenmeye hazırlanan Bennett için ‘nifakçı’ sıfatını kullandıktan daha sonra onun başında daima taşıdığı ‘kippa’yı (takke) çıkarıp atmasını da istiyor… Birebir parti ‘sürekli bir savaş’ içerisinde olacakları tehdidini de savurmakta.
Onları bu noktaya getiren, Bennett’in iki yıllığına üstlendiği (daha sonraki iki yıl nazaranvi ondan bir öbür partinin -Yesh Atid’in- başkanı Yair Lapid devralacak) başbakanlığı sırasında izleyeceği yolu belirleyen koalisyon protokolünde yer alan birtakım temeller.
Koalisyon protokoluna bakılırsa, bütün okullarda dini yüklü olmayan dersler de verilecek, dini eğitim veren okulların mezunları da öteki okullar mezunları üzere askere alınacaklar. Belediye nikahı, cumartesi günü toplu taşım araçlarının çalışması üzere radikal hususlar de var koalisyon protokolunda.
Biden ve Netahyahu
İsrail’de muhalefet cephesinde kalacak partiler, Netanyahu’nun iktidardan uzaklaştırılmasında, ABD’de Demokratların Kongre’de çoğunluğu sağlamasının ve başkanlığa Biden’in gelmesinin tesirli olduğuna inanıyor.
Ortalarında çocukların çoğunluğu teşkil ettiği 250’den çok Filistinli’nin ömrünü kaybettiği son Gazze taarruzları sırasında Biden, İsrail’in ‘kendini savunma hakkı’ olduğunu daima vurgulamıştı. Kanlı hücumların bir an evvel sonlandırılmasını da isteyerek… Biden’in ‘ateşkes’ ikazına karşın ataklar devam edince Washington’dan yapılan açıklamaların dozu da farklılaşmaya başlamıştı.
Hücumlar sırasında Biden’in de üyesi olduğu Demokrat Partili siyasetçilerin aldığı Filistin-yanlısı hal dikkat cazipti. Vaktiyle rakibiyken seçilmesi için gayret göstermiş senatör Bernie Sanders da, Musevi asıllı bulunmasına karşın, Netanyahu’yu sert lisanla eleştirenler ortasına katılmıştı.
Biden İsrail’in ABD’deki en sadık dostlarından. “Siyonist olmak için Yahudi olmak gerekmiyor, ben de Siyonistim” diyecek kadar sadık… Lakin politik hayatta bulunduğu uzun yıllar içerisinde Netanyahu’yla yıldızının barışmadığı da bir gerçek.
Joe Biden’in Amerikan siyasetinde yer aldığı yarım asır içerisinde yolu Netanyahu ile tekraren kesişmişti. Bu ortada bir fazlaca beğenilen olmayan anının biriktiği de anlaşılıyor.
Lider yardımcısı olarak 2010 yılında İsrail’i ziyaret ettiği sırada basına sızdırılan bir haberi Biden unutmuş değil. Barack Obama idaresinin “Yapmayın” telkinine karşın Doğu Kudüs’te yeni yerleşim merkezi kurma müsaadesi verdiği haberi duyulunca, Biden, yanındakilerin Netanyahu tarafınca onuruna verilen ziyafete katılmaması ve ülkeyi çabucak terk etmesi telkinlerini dinlememiş, davete katılmış, rahatsızlığını orada Netanyahu’nun yüzüne söz etmişti.
O kadar geriye gitmeye gerek yok. Joe Biden’in Gazze’ye dönük İsrail akınlarına dayanak verirken bir yandan da Netanyahu ile sürdürdüğü telefon görüşmelerinde daima yaptığı “Bir an evvel ateşkes ilan et” tavsiyesinin dinlenmemesini düzgün niyetinin berbata kullanılması olarak yorumladığı belirli.
Bilinmeyenler hayli
Netanyahu’nun iktidardan uzaklaştırılmasında ABD liderinin halinin ve telkinlerinin hissesi var ise, niçinini, sırf mazide değil, yakınlarda yaşanan olaylarda da aramak gerekir.
Muhalefetin ağzına nazaran, yeni hükümetin birbirine benzemeyen sekiz partinin bir ortaya gelerek kurulacak olmasında en büyük tesir ABD’ye ilişkin.
Sahiden mi?
Bilmiyoruz.
Ortalarında ortak pek az nokta olmasına karşın Netanyahu’nun iktidardan uzaklaştırılmasında birleşebilmiş partilerin hükümet olarak uyumlu bir çalışma yürütüp yürütemeyecekleri de bir öbür muamma.
Yargıyla aslına bakarsan başı kaygıda olan Netanyahu’nun iktidardan niyet başına neler gelebileceğini varsayım etmek de güç.
Bir cumhurbaşkanını –Moshe Katsav– cinsel taciz yüzünden mahpusa tıkmış bir ülke İsrail.
Şu sıralarda İsrail’de yaşananlar yakından izlenmeyi hak ediyor.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.
Donald Trump ABD’de lider ve Beyaz Saray’da oturur iken her şey hayli hoştu. Beyaz Saray’a taşınan yeni ABD lideri Joe Biden’in verdiği bildiriler da gelişmeleri dışarıdan izleyenler açısından olumlu bir manzara veriyordu. Bir haftada tam dört sefer ABD lideri tarafınca telefonla aranmayı da kesinlikle hayra yormuştur Benjamin Netanyahu… Bugün ise başına geleni Biden’e bağladığına eminim…
Ülkesinin son 30 yılında daima ön planda bulunan, son 12 yıl boyunca başbakanlığı elinde tutan, cumhurbaşkanlığına daima kendi istediği birinin seçilmesini sağlayan bir tanesiydi Netanyahu; son iki yılda dört seçim yapılan ülkesinde partisini sandıktan bir daha birinci sırada çıkartmayı başarmıştı.
Trump’ın yerini Biden’in almasıyla talihinin değiştiği fark ediliyor.
Dördüncü seçimden de partisi Likud birinci parti çıktı çıkmasına, lakin klasik olarak kendisine takviye veren, koalisyon hükümetlerinde yer alan, başkanları kurduğu hükümette bakanlığını yapan yedi parti, yanlarına üç milletvekili çıkarmış Arap partisi Raam’ı da alarak, bu sefer Netanyahu’yu iktidardan uzaklaştırmak için birleştiler…
Seçimden yeni çıkan parlamento, Personel Partili bir solcu siyasetçiyi –Isaac Herzog’u- cumhurbaşkanı seçti.
Sekiz benzemez hükümeti
İsrail’de hiç olmayacağı sanılan şey artık oldu; yeni hükümet birbirine benzemeyen sekiz partinin mutabakatıyla kuruluyor…
[Yeni hükümete dayanak veren sekiz parti şunlar: Sağcı Yamina, Yeni Umut, Yisrael Beytenu; merkezde yer alan Yesh Atid, Mavi ve Beyaz; solcu Personel, Meretz partileri ile Arapları temsil eden Raam…]
Yeni hükümetin başbakanı olacak Yamina Partisi’nin başkanı Naftali Bennett İsrail’in yanı başında bir de Filistin devleti kurulmasına şiddetle karşı çıkmasıyla tanınan koyu bir Siyonist; onun bu pozisyona gelmesini takviyesiyle sağlamış olan Raam’ın başkanı Mansour Abbas ise onun tam aksisi, İslami kimliği ağır basan biri…
[İsrail’in 1948’de kurulduğu sırada yeni devletin sonları içerisinde kalan topraklarda yaşayan Araplara da vatandaşlık tanındı. İsrail’in vatandaşı olan Araplar ülke nüfusunun %20’sini teşkil ediyor. Mansour Abbas’ın Gazze’de aktif Hamas eğiliminde olduğu söyleniyor.]
Netanyahu’nun başında bulunmadığı bir İsrail’i tahayyül bile edemeyen koyu dindar mahallî kitleler ve onun Amerikalı destekçileri bu şaşırtan gelişmeyi Biden’ın varlığına bağlıyorlar.
İsrail parlamentosu Knesset’e girmeyi başarmış dinci partiler gelişmeden olağanüstü rahatsız. Dinci partilerin destekçileri günlerden beri yeni hükümette yer alacağı aşikâr olan siyasetçilerin konutları önünde protesto şovları yapıyorlar.
İç güvenlikten sorumlu Shin Bet örgütü birtakım çokların protestolarını şiddet kullanmaya kadar vardırabilecekleri istikametinde ihtarda bulundu.
Muhalefet cephesinin başını çeken Shas Partisi başkanı Arye Dery yeni gelişimin dinin devletten ayrılması manasına değil, dini devletin dışına itme manasına geldiğini söylemekte. “Yahudi Devleti tehlikede” ona nazaran. Birleşik Tevrat Yahudiliği (United Torah Judaism) başkanı Moshe Gafni, başbakanlığı üstlenmeye hazırlanan Bennett için ‘nifakçı’ sıfatını kullandıktan daha sonra onun başında daima taşıdığı ‘kippa’yı (takke) çıkarıp atmasını da istiyor… Birebir parti ‘sürekli bir savaş’ içerisinde olacakları tehdidini de savurmakta.
Onları bu noktaya getiren, Bennett’in iki yıllığına üstlendiği (daha sonraki iki yıl nazaranvi ondan bir öbür partinin -Yesh Atid’in- başkanı Yair Lapid devralacak) başbakanlığı sırasında izleyeceği yolu belirleyen koalisyon protokolünde yer alan birtakım temeller.
Koalisyon protokoluna bakılırsa, bütün okullarda dini yüklü olmayan dersler de verilecek, dini eğitim veren okulların mezunları da öteki okullar mezunları üzere askere alınacaklar. Belediye nikahı, cumartesi günü toplu taşım araçlarının çalışması üzere radikal hususlar de var koalisyon protokolunda.
Biden ve Netahyahu
İsrail’de muhalefet cephesinde kalacak partiler, Netanyahu’nun iktidardan uzaklaştırılmasında, ABD’de Demokratların Kongre’de çoğunluğu sağlamasının ve başkanlığa Biden’in gelmesinin tesirli olduğuna inanıyor.
Ortalarında çocukların çoğunluğu teşkil ettiği 250’den çok Filistinli’nin ömrünü kaybettiği son Gazze taarruzları sırasında Biden, İsrail’in ‘kendini savunma hakkı’ olduğunu daima vurgulamıştı. Kanlı hücumların bir an evvel sonlandırılmasını da isteyerek… Biden’in ‘ateşkes’ ikazına karşın ataklar devam edince Washington’dan yapılan açıklamaların dozu da farklılaşmaya başlamıştı.
Hücumlar sırasında Biden’in de üyesi olduğu Demokrat Partili siyasetçilerin aldığı Filistin-yanlısı hal dikkat cazipti. Vaktiyle rakibiyken seçilmesi için gayret göstermiş senatör Bernie Sanders da, Musevi asıllı bulunmasına karşın, Netanyahu’yu sert lisanla eleştirenler ortasına katılmıştı.
Biden İsrail’in ABD’deki en sadık dostlarından. “Siyonist olmak için Yahudi olmak gerekmiyor, ben de Siyonistim” diyecek kadar sadık… Lakin politik hayatta bulunduğu uzun yıllar içerisinde Netanyahu’yla yıldızının barışmadığı da bir gerçek.
Joe Biden’in Amerikan siyasetinde yer aldığı yarım asır içerisinde yolu Netanyahu ile tekraren kesişmişti. Bu ortada bir fazlaca beğenilen olmayan anının biriktiği de anlaşılıyor.
Lider yardımcısı olarak 2010 yılında İsrail’i ziyaret ettiği sırada basına sızdırılan bir haberi Biden unutmuş değil. Barack Obama idaresinin “Yapmayın” telkinine karşın Doğu Kudüs’te yeni yerleşim merkezi kurma müsaadesi verdiği haberi duyulunca, Biden, yanındakilerin Netanyahu tarafınca onuruna verilen ziyafete katılmaması ve ülkeyi çabucak terk etmesi telkinlerini dinlememiş, davete katılmış, rahatsızlığını orada Netanyahu’nun yüzüne söz etmişti.
O kadar geriye gitmeye gerek yok. Joe Biden’in Gazze’ye dönük İsrail akınlarına dayanak verirken bir yandan da Netanyahu ile sürdürdüğü telefon görüşmelerinde daima yaptığı “Bir an evvel ateşkes ilan et” tavsiyesinin dinlenmemesini düzgün niyetinin berbata kullanılması olarak yorumladığı belirli.
Bilinmeyenler hayli
Netanyahu’nun iktidardan uzaklaştırılmasında ABD liderinin halinin ve telkinlerinin hissesi var ise, niçinini, sırf mazide değil, yakınlarda yaşanan olaylarda da aramak gerekir.
Muhalefetin ağzına nazaran, yeni hükümetin birbirine benzemeyen sekiz partinin bir ortaya gelerek kurulacak olmasında en büyük tesir ABD’ye ilişkin.
Sahiden mi?
Bilmiyoruz.
Ortalarında ortak pek az nokta olmasına karşın Netanyahu’nun iktidardan uzaklaştırılmasında birleşebilmiş partilerin hükümet olarak uyumlu bir çalışma yürütüp yürütemeyecekleri de bir öbür muamma.
Yargıyla aslına bakarsan başı kaygıda olan Netanyahu’nun iktidardan niyet başına neler gelebileceğini varsayım etmek de güç.
Bir cumhurbaşkanını –Moshe Katsav– cinsel taciz yüzünden mahpusa tıkmış bir ülke İsrail.
Şu sıralarda İsrail’de yaşananlar yakından izlenmeyi hak ediyor.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden alınmıştır.