Ivermectin: Geçersiz bilim, ‘mucize Covid ilacı efsanesini’ nasıl yarattı?

sagliksal

Aktif Üye
Ivermectin aşı tersleri tarafınca Covid’e karşı “mucizevi ilaç” diye alkışlanıyor ve kimi ülkelerde yetkililer tarafınca tavsiye bile ediliyor. Lakin BBC, ilacın reklamını yapanların ispat olarak gösterdikleri bir dizi araştırmada epeyce önemli yanılgılar yapıldığını ortaya çıkardı.

Ivermectin yıllardır beşerler ve hayvanlarda iç parazitlere karşı kullanılan tesirli bir ilaç.

Ama pandemi sırasında bu ilacın Covid tedavisinde de kullanılabileceğini savunanlar ortaya çıktı.

ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği sıhhat yetkilileri bu ilacın Covid’e karşı kullanılabilmesi için kâfi data olmadığı kanaatine vardılar. Ama birden fazla aşı aksisi aktivistler olan binlerce kişi bu ilacın Covid tedavisinde kullanılması için bütün çabalarıyla kampanya yürütüyor.

Toplumsal medya kümelerinde beşerler ilacın nasıl bulunabileceği konusunda bilgiler paylaşıyor hatta hayvanlar için kullanılan çeşidini bile tavsiye ediyorlar.

Ivermectin etrafından kopartılan fırtına o denli tesirli oldu ki dünya çapında epey sayıda insan bu ilacı kullanmaya başladı. Bunda bilhassa ilacın etkisinin bilimsel araştırmalarla kanıtlandığı konusunda yaratılan yanılmasa hayli tesirli oldu.

İlacın kullanmasını teşvik eden kümeler bir dizi “bilimsel araştırma”ya atıfta bulunuyor ve sık sık bu araştırmaların bulgularının gizlendiği ya da dikkate alınmadığını sav ediyorlar.

Lakin bağımsız bilim insanlarından oluşan bir kümenin yaptığı inceleme, Ivermectin’in Covid’e karşı tesirine delil gösterilen bu araştırmaların güvenilirliğine dair önemli kuşkular yarattı.

Peru’da sıhhat yetkilileri bir süre Ivermectin’i tavsiye edip daha sonra Covid tedavi rehberinden çıkardılar

Hangi araştırmalar, hangi yanılgılar?

BBC’nin yaptığı inceleme, Ivermectin’in Covid’e karşı kullanması konusunda yapılan 26 büyük ölçekli deneyin üçte birinden çoksının ya epeyce önemli yanlışlar içerdiğini ya da sahtekarlık yapılmış olması ihtimalinin yüksek olduğunu, geri kalanların hiç birinin de ikna edici bir sonuca varamadığını ortaya koyuyor.

Araştırmaları inceleyen bağımsız bilim kümesinden Dr. Kyle Sheldrick, Ivermectin’in Covid vefatlarını önlediğini sav eden ve “uydurma olduğu açıkça muhakkak ya da çalışmayı geçersiz kılacak büyük yanlışlar içermeyen” tek bir klinik deney bulamadıklarını söylüyor.

Bağımsız bilim insanlarının bu çalışmalarda tespit ettikleri önemli sahtecilik ya da yanılgılar içinde şunlar var:

  • Tıpkı hastaya ilişkin bilgilerin diğer birine aitmiş üzere tekraren kullanılması
  • Deneye katılan hastaların rastgele seçilmediğine dair deliller bulunması
  • Verilen sayılara doğal olarak ulaşılmasının epeyce güç olması
  • Yüzdelerin yanlış hesaplanması
  • Çalışmadan mahallî sıhhat yetkililerinin haberdar olmaması
ABD’de aşı tersleri Ivermectin konusundaki araştırmaların kasıtlı olarak hasır altı edildiğini tez ediyor

Bağımsız bilim insanları kimler?

İncelemeyi yürüten bağımsız heyetteki Dr. Gideon Meyerowitz-Katz, Dr. James Heathers, Dr. Nick Brown ve Dr. Kyle Sheldrick ‘sahte bilimsel’ tezleri bulup ifşa etme tek tek deneyim sahibi uzmanlar. Pandemi sırasında da resmi olmayan istekli bir iş birliği içerisinde düzmece bilimsel tezlerin izini sürdüler.

Biyotıp öğrencisi Jack Lawrence’ın Mısır’da yürütülen tesirli bir çalışmada yanılgılar bulması üzerine Ivermectin konusuna daha derinlemesine eğilmek üzere bir ortaya geldiler.

Tespit ettikleri öteki problemler içinde deneyde ismi geçen hastaların kimilerinin deney başlamadan öldüğünün belirlenmesi bile vardı. Çalışma, çabucak sonrasında, yayınlayan tıp mecmuası tarafınca yayından kaldırıldı.

Bağımsız bilim insanları Ivermectin’in Covid olaylarında kullanmasıyla ilgili olarak yapılmış bütün rastgele denetimli çalışmaları tek tek incelediler. Bunlar ilacın kullanmasını teşvik edenlerin daima olarak alıntıladığı ve teorik olarak en yüksek bilimsel ispat bedeli taşıdığı düşünülen deneylerdi.

Rastgele denetimli çalışmaların belirleyici özelliği, deneye katılan insanların rastgele seçilen bir kısmına araştırılan ilacın bir kısmına da etkisiz bir hususun (plasebo) verilmesi yoluyla karşılaştırma imkanı sağlaması.

Bağımsız bilim kümesi ayrıyeten gözleme dayalı altı bilhassa tesirli araştırmayı da inceledi. Bu tip araştırmalarda, ilacı alan bir küme beşere ne olduğu gözlemleniyor. ötürüsıyla araştırmaya katılanların hangi çeşit hastalar olduğuna bağlı olarak sonuçlar değişiklik gösterebilir.

İncelenen toplam 26 araştırmadan beşinde bilgilerde sahtecilik yapıldığına dair ispatlar görüldü. Örneğin birebir hastaya ilişkin datalar tekraren kopyalanıp yapıştırılmıştı.

Öbür bir beş araştırmada alarm zilleri çalmasına sebep olan kusurlar vardı. Örneğin sayılar birbirini tutmuyordu, yüzdeler yanlış hesaplanmıştı yahut mahallî sıhhat yetkililerine araştırma haber bile verilmemişti.

Bu epey kusurlu deneyler haricinde kalanlardan 14’ünün muharrirleri araştırmaya temel olan bilgileri göndermemişlerdi ki bağımsız bilim kümesi bunun da mümkün sahtecilik işareti olabileceğini not etti.

Bağımsız bilim kümesinin incelediği araştırmalar içinde dünyanın farklı yerlerinden gelen nitelikli birtakım araştırmalar da var.

Fakat en büyük kusurlar daima Ivermectin’in en çok tesirli olduğu kararına varan araştırmalarda ortaya çıktı.

Hatta araştırma Ivermectin’in Covid vefatlarına karşı ne kadar tesirli olduğunu sav ediyorsa, sahtecilik ve büyük yanılgı niçiniyle geçersizlik oranı da o kadar yüksekti.

Ne kadarı kusur, ne kadarı kasıt?

elbette araştırmalarda farkında olmadan yanılgı yapılmış ihtimali göz gerisi edilemez lakin bağımsız bilim kümesinden Dr. Sheldrick en azından kimilerinde taammüden sahtecilik yapılmış olması ihtimalinin yüksek olduğunu düşünüyor.

Örneğin yakınlarda Lübnan’da yapılan bir araştırmada 11 hastaya ilişkin datalar blok halinde kopyalanıp tekraren farklı bireylere ilişkin verilermiş üzere bilgi listesine eklenmiş. Bu da araştırmaya katıldığı izlenimi verilen hastaların birçoklarının aslında var olmadıklarına işaret ediyor.

Bu çalışmanın müellifleri BBC’nin sorularını yanıtlarken “orijinal bilgilerde oynandığını, sabote edildiğini ve bir yanlışlık yapıtı son belgeye girdiğini” söylemiş olduler ve yayınlayan dergiye çalışmayı geri çektiklerini bildirdiklerini eklediler.

İran’da yapılan bir öbür çalışma birinci bakışta Ivermectin’in Covid vefatlarını engellediğini gösterir üzereydi.

Ancak bilim kümesi bu çalışmada problemler tespit etti. Hastaların kanındaki demir ile ilgili datalar doğal olarak ortaya çıkamayacak sayılar biçiminde sıralanıyordu.

Ayrıyeten plasebo yani etkisiz husus verilen hasta kümesinin daha deney başlamadan evvel Ivermectin verilen kümeye göre kanındaki oksijen seviyesi daha düşük bireylerden seçildiği anlaşılıyordu. Bu da onların daha deney başlarken başkalarına nazaran daha hasta olduklarını ve istatistiki bakımdan ölme ihtimallerinin daha yüksek olduğunu gösteriyordu.

Üstelik yalnızca kandaki oksijen seviyeleri değil pek epey diğer hayati göstergeleri bakımlardan da durumu daha berbat hastalar daima plasebo kümesine, daha düzgün olanlar ise ilaç verilen kümeye konmuştu.

Dr. Sheldrick bu biçimde bir ayrımın tesadüfen oluşmuş olması ihtimalinin sıfıra yakın olduğunu söylüyor.

İran denebir daha başkanlık eden Dr. Morteza Niaee, sonuçları ve metodu savundu ve izah edilen problemleri reddederek rastgele deneylerde bu çeşit farklılıkların ortaya çıkmasının epeyce olağan olduğunu, bedellendirilen çok sayıdaki faktörden bir kısmının Covid riskiyle irtibatı olmadığını söylemiş oldu.

Nitelikli incelemeler ve yan tesirler

Ancak Lübnan ve İran deneyleri “fazlaca berbat raporlanmış çalışmalar” oldukları sebebi öne sürülerek bilimsel delilleri gözden geçiren memleketler arası uzmanlardan oluşan Cochrane isimli kuruluşa sunulan çalışmalara dahil edilmediler.

Cochrane, Ivermectin’in Covid’le ilgili faydalı bir tesiri olduğuna dair bir ispat bulunamadığı kararına vardı.

Ivermectin’in Covid’e tesirine dair şu ana kadar yapılan en kapsamlı ve en nitelikli araştırma Canada’daki McMaster Üniversitesi’nde yapılan Together deneyi.

Bu araştırma ilacın Covid ile çabada faydalı bir etkisinin görülmediği kararına ulaştı.

Ivermectin genel olarak kullanması inançlı bir ilaç fakat kimi yan tesirleri de bildirildi.

ABD’de Ivermectin zehirlenmesinde gözle görülür bir artık var lakin hem toplam sayı fazlaca küçük (bu yıl ortasında 435’ten 1.143’e) birebir vakitte olayların hiçbiri hayli önemli değildi.

Hastalarda kusma, ishal, halüsinasyon, baş karışıklığı, uyku hali ve titreme görüldü.

Lakin insanlara uydurma güvenlik umudu vermek, mesela hastaneye gitmek ya da her şeydilk evvel aşı olmak yerine Ivermectin alıyorlarsa, epeyce daha tehlikeli sonuçlar yaratabilir.

Peru’den kamu sıhhati uzmanı Dr. Patricia Garcia bir kademede hastaneye gelen her 15 hastadan 14’ünün Ivermectin aldığını ve hastaneye başvurduklarında “oldukca ağır hasta” olduklarını anlattı.

  • Birtakım Covid hastalarının el ve ayak parmakları niye morarıyor?
  • Covid: Yeni geliştirilen bir ilaç hastaneye kaldırılma riskini yarıya indirebilir
  • İngiltere’de Covid aşısı daha sonrası regl şikayetleri ile ilgili, itimat artırıcı araştırma yapılması daveti
Toplumsal medyanın rolü

Facebook’ta oluşan büyük Ivermectin savunucusu kümeler giderek forumlara dönüştü ve burada insanlara ilacı nereden bulabilecekleri konusunda tavsiyeler veriliyor. Hatta hayvanlara verilen çeşidini kullanmayı tavsiye edenler bile var.

Kimi kümelerde daima olarak Ivermectin ile ilgili araştırmaların hasır altı edildiğine dair komplo teorileri paylaşılıyor. Bunlara çoklukla aşı zıddı fikirler ve bu ilaç kullanılmıyorsa hastalara hastaneyi terk etmeleri tavsiyeleri de eşlik ediyor.

Facebook forumları üzerinden ise daha uç kümeleşmeleri barındıran şifreli bildiri uygulaması Telegram sohbetlerine ulaşılıyor.

Bu kanallar üzerinden Ivermectin kullanmayan tabiplere, ilaca karşı çıkan bilim beşerlerine yönelik taciz kampanyaları koordine ediliyor.

Az sayıda tabip ise araştırmaların zayıflığına işaret edilmesine karşın Ivermectin’in tesiri konusunda olumlu bildiriler veriyorlar.

İngiltere’de Ivermectin’i teşvik için bir de kuruluş oluşturan bayan doğum uzmanı Dr. Tess Lawrie bunlardan biri.

Lawrie Covid-19 aşı programının durdurulması daveti yapmış ve aşı güvenliğiyle ilgili istatistikleri yanlış yorumlamak suretiyle aşının epeyce sayıda mevte yol açtığını ima eden temelsiz savlarda bulunmuştu.

Kendisine internet üzerinden yapılan bir panelde BBC tarafınca yöneltilen “Invermectin’in Covid’e etkisinin olmadığını kabul etmek için nasıl bir delil görmeniz lazım?” sorusuna Lawrie “Ivermectin tesirli. Beni hiçbir şey tersine ikna edemez” diye cevap vermiş ve eklemişti:

“Kanıtlarla ilgili tek sorun bunların daima gizlenmeye çalışılması.”

Dünyadaki uygulamalar

Dünya çapında insanları birinci evrede Ivermectin’e yönelten aşı zıtlığı değil, aşının bulunamaması oldu.

Bu dertlerle Ivermectin’in kullanmasına belirli periyotlarda Hindistan, Güney Afrika, Peru ve Latin Amerika’nın kıymetli bir kısmı ile Slovakya’da müsaade verildi.

Peru ve Hindistan’da sıhhat yetkilileri ondan sonrasında tedavi rehberinden Ivermectin’i çıkardılar.

Şubat ayında ilacı üreten şirketlerden biri olan Merck bir açıklama yaparak Ivermectin’in Covid-19’a karşı tesirli olduğuna dair bilimsel bir bilgi bulunmadığını bildirdi.

Güney Afrika’da ilaç bir çaba alanına dönüştü.

Tabipler ispat yetersizliğine dikkat çekerken aşılamanın yavaş ve problemli gitmesi yüzünden biroldukca hasta Ivermectin talep ediyordu.
 
Üst