sagliksal
Aktif Üye
Koronavirüs aşılarının yaygın kullanıma başlanmasının üzerinden 9 aya yakın mühlet geçti. Bu müddet içerisinde aşılarla ilgili hayli fazla bilgi edinmiş olsak da hala aşıların ne kadar tesirli olduğu ve koruyuculuklarının ne kadar süreceğine dair baş karıştırıcı çıkarımlar yapılabiliyor.
Bunun temel sebeplerinden bir tanesi aşıların bedendeki tesirleri ve koruyuculuklarına dair yanlış beklentiler.
Koronavirüse karşı geliştirilen aşıların temel emeli hastalığın yavaşça geçirilmesini sağlamak.
Aşılar virüse maruz kaldıktan daha sonra bağışıklık sistemini devreye sokarak evvela virüsün o anda bedene yayılmasını mahzurlar.
Şayet enfeksiyon ilerlerse bellek bağışıklık hücrelerinin tetiklenmesi ile virüsün akciğerlerde hastalığa yol açmasını önler.
Bu sebeple aşıların aktifliğini aşılı şahıslarda gözlemlenen olumlu test sayıları ile değil hastalık ve vefat sayılarını azaltması üzerinden pahalandırmak gerekiyor.
Hastanede yatan aşılı hastaların sayısının artması dert verici
Son vakit içinderda artış gösteren değerli telaşlardan birisi hastanede yatan aşılı hasta sayılarındaki yükseliş.
Türk Ağır Bakım Derneği’nin geçtiğimiz günlerde yaptığı çalışmada ağır bakımda yatan 921 hastanın aşı durumlarına bakılmış ve sonuçlar hastaların yüzde 51,4’ünün aşısız, yüzde 39,4’ünün ise iki doz Sinovac uygulanmış bireyler olduğu göstermiş.
bir daha benzeri bir biçimde vilayet sıhhat müdürlüklerinden hastaneye yatan aşılı birey sayısının gitgide yükseldiği istikametinde açıklamalar yapılıyor.
Pekala bu datalar üzerinden artık iki doz aşının faal olmadığı ya da aşıların aktifliğinin azaldığı istikametinde bir çıkarım yapmak mümkün mü? Hayır.
Birincisi toplumda ne kadar fazlaca birey aşılanırsa hastaneye yatan aşılı kişi sayısı da doğal olarak artıyor.
Aşılar ne kadar tesirli olursa olsun, toplumdaki her insanın aşılandığı bir senaryoda hastaneye yatan bireylerin de hepsi aşılı olacaktır.
İkinci olarak aşılar hastaneye yatma riskini büyük oranda (10 kat kadar) azaltsa da en çok aşılanan kümeler 60 yaş üstü ve bağışıklığı baskılanmış riskli kümeler.
Bu yüzden aşılama daha sonrasında bile bu bireylerde hastaneye yatma riskinin yüksek olduğunu görmek şaşırtan değil.
bir daha de aşılamanın olmadığı duruma bakılırsa bu kümedeki bireyler hala kıymetli ölçüde korunmuş oluyor.
Yalnızca hastane datalarına bakmak yanlışlı bir yaklaşım
Son olarak hastaneye yatan bireyler haricinde toplumda enfekte olup aşının tesiri ile hastaneye yatmayan birfazlaca birey var.
Bu sebeple, yalnızca hastane bilgilerine bakarak aşıların aktifliğinin azaldığı çıkarımını yapmak kusurlu bir yaklaşım.
Aşı aktifliği çalışmaları lakin aşılı ve aşısız bireylerin enfeksiyon daha sonrasında hastalanma ve hastaneye yatma riskinin karşılaştırılması ile anlaşılabilir.
9 Ağustos Perşembe günü İngiltere Halk Sıhhati Kurumu (Public Health England) tarafınca yayımlanan bilgiler bize bu üslup kıyaslamaların nasıl yapılması gerektiği hakkında pahalı bilgiler sunuyor.
Bu yayında mevt oranlarına bakıldığında iki doz aşılı bireylerin aşılanmamış şahıslara bakılırsa vefat riskinin 5-10 kat daha az olduğunu, hastaneye yatma oranının da birebir biçimde azaldığını görüyoruz.
Ama enfeksiyon seviyelerine baktığımızda biroldukca kümede iki doz aşılı bireyler ve aşısızlar içinde fazlaca fazla fark olmadığı gözlemleniyor.
Lakin bunun niçini yeni varyantların aşıyı etkisiz kılması değil, daha süratli yayılan varyantlar sebebiyle aşılı olan şahıslar içinde da enfeksiyon sayılarının artış göstermesi.
Bilhassa gerçek hayat bilgileri klinik araştırmalar üzere denetimli bir ortamda elde edilmediği için bu bilgilerin daha dikkatli tahlil edilmesi ve yorumlanması gerekiyor.
Özetle bu datalar bize yeni ve daha bulaştırıcı delta varyantıyla aşıların aktifliğinin yok olduğu ve işe yaramamaya başladıklarını göstermiyor.
Daha çok yüksek riskli kümelerin daha yüksek oranda aşılandığı ve aşılanma oranları arttıkça hastaneye yatan aşılı şahısların oranın da yükseldiğini gösteriyor.
Hatta mevcut datalar delta varyantına karşı aşıların aktifliğinin yüksek oranda korunduğunu tarafında.
örneğin, yakın vakitte Şili’den yayınlanan yeni bilgiler koruyuculuğu konusunda tasalar bulunan Sinovac aşısının iki doz uygulandığı bireylerde hastaneye yatışın yüzde 87.5, ağır bakıma yatışın yüzde 90 ve ölümlerin yüzde 86 oranında önlendiğini gösteriyor.
Bu datalar Şili’de gama varyantının yaygın olduğu periyoda ilişkin ve gama varyantı deltaya göre aşıya daha dirençli bulunmasına karşın bu sonuçların alınması pek rahatlatıcı.
Aşı aktifliğinin vakit içinde azalıp azalmadığı da tartışma mevzularından bir tanesi.
Aşıların yaptığı tesir, bedende daima hazır ölçüde aşikâr bir antikorun bulunması değil, gerektiği durumda bu antikorları üretecek hafıza hücrelerini yetiştirmesi.
Bu hafıza hücreleri de virüsle temas daha sonrasında devreye girerek bu antikorların üretimini tetikleyerek hastalığı ve başka olumsuz sonuçları engelliyor.
Ve bu bellek hücrelerinin uzun müddet, aylar hatta yıllar boyunca aktifliğini sürdüreceği ve yeni oluşabilecek varyantlara karşı aktifliğini koruduğu gözlemleniyor.
2003’te SARS geçiren hastaların kanlarından alınan örneklerde hala bellek hücrelerinin gözlemlenmesi bunun değerli bir örneği.
Bu yüzden kandaki nötralize edici antikor bedelleri dikkate alındığında aşının enfeksiyona karşı etkisinin vakit içinde düştüğü düşünülebilir ama kandaki antikor ölçüsünün koruyuculukla birebir eşleştirmek mümkün değil.
Datalar bilhassa 65 yaşın üzerinde ve bağışıklığı baskılanmış hastalarda enfeksiyona karşı koruyuculuğun daha süratli düştüğünü ve hafıza hücrelerinin uzun mühlet yüksek düzeyde kalmadığını gösteriyor.
O sebeple bu kümelerde 3. doza gereksinim duyulsa da toplumun büyük çoğunluğunda buna muhtaçlık duyulmuyor.
2 doz aşılanma düzeyinin hala düşük olduğu göz önüne alınırsa, asıl değerli olan daha fazla bireye 2 doz aşı ulaştırılması zira aşısız bireylerde enfeksiyonun yayılması artan vefat sayılarının ve varyant oluşumunun en değerli sebeplerinden.
Dataların şeffaf biçimde açıklanmıyor
Son olarak aşıların aktifliği ile ilgili baş karışıklığının temel sebeplerinden bir tanesi de dataların şeffaf bir biçimde açıklanmaması.
Toplam aşılanma sayılarının yanında hangi yaş kümelerinde hangi aşıların ne oranda uygulandığı ve bu kümelerde hastalanma ve hastaneye yatış ile ilgili bilgilerin aktüel bir biçimde açıklanması çok değerli.
Bu gerçekleşmediği vakit bireyler ve kümeler kendi müşahedeleri üzerinden aşıların aktifliği ile ilgili yanlış var iseyımlarda bulunabiliyor.
Tüm bunları dikkate aldığımızda aşıların aktifliği ile ilgili çıkarımlarımızı ve bakış açımızı daha farklı ölçülerle kıymetlendirmemiz gerektiği pek açık.
Dikkatli yapılmayan yorumlar maalesef yarar sağlamaktan çok aşı tereddüdünü ve aksiliğini arttırmaya yarayacaktır.
* Dr. Müge Çevik, İngiltere St Andrews Üniversitesi’nde enfeksiyon hastalıkları ve viroloji alanında araştırmacı tabip.
** Dr. Ali İhsan Nergiz, Londra Üniversitesi’nde (London School of Hygiene and Tropical Medicine) epidemiyoloji alanında yüksek lisans öğrencisi
Bunun temel sebeplerinden bir tanesi aşıların bedendeki tesirleri ve koruyuculuklarına dair yanlış beklentiler.
Koronavirüse karşı geliştirilen aşıların temel emeli hastalığın yavaşça geçirilmesini sağlamak.
Aşılar virüse maruz kaldıktan daha sonra bağışıklık sistemini devreye sokarak evvela virüsün o anda bedene yayılmasını mahzurlar.
Şayet enfeksiyon ilerlerse bellek bağışıklık hücrelerinin tetiklenmesi ile virüsün akciğerlerde hastalığa yol açmasını önler.
Bu sebeple aşıların aktifliğini aşılı şahıslarda gözlemlenen olumlu test sayıları ile değil hastalık ve vefat sayılarını azaltması üzerinden pahalandırmak gerekiyor.
Hastanede yatan aşılı hastaların sayısının artması dert verici
Son vakit içinderda artış gösteren değerli telaşlardan birisi hastanede yatan aşılı hasta sayılarındaki yükseliş.
Türk Ağır Bakım Derneği’nin geçtiğimiz günlerde yaptığı çalışmada ağır bakımda yatan 921 hastanın aşı durumlarına bakılmış ve sonuçlar hastaların yüzde 51,4’ünün aşısız, yüzde 39,4’ünün ise iki doz Sinovac uygulanmış bireyler olduğu göstermiş.
bir daha benzeri bir biçimde vilayet sıhhat müdürlüklerinden hastaneye yatan aşılı birey sayısının gitgide yükseldiği istikametinde açıklamalar yapılıyor.
Pekala bu datalar üzerinden artık iki doz aşının faal olmadığı ya da aşıların aktifliğinin azaldığı istikametinde bir çıkarım yapmak mümkün mü? Hayır.
Birincisi toplumda ne kadar fazlaca birey aşılanırsa hastaneye yatan aşılı kişi sayısı da doğal olarak artıyor.
Aşılar ne kadar tesirli olursa olsun, toplumdaki her insanın aşılandığı bir senaryoda hastaneye yatan bireylerin de hepsi aşılı olacaktır.
İkinci olarak aşılar hastaneye yatma riskini büyük oranda (10 kat kadar) azaltsa da en çok aşılanan kümeler 60 yaş üstü ve bağışıklığı baskılanmış riskli kümeler.
Bu yüzden aşılama daha sonrasında bile bu bireylerde hastaneye yatma riskinin yüksek olduğunu görmek şaşırtan değil.
bir daha de aşılamanın olmadığı duruma bakılırsa bu kümedeki bireyler hala kıymetli ölçüde korunmuş oluyor.
Yalnızca hastane datalarına bakmak yanlışlı bir yaklaşım
Son olarak hastaneye yatan bireyler haricinde toplumda enfekte olup aşının tesiri ile hastaneye yatmayan birfazlaca birey var.
Bu sebeple, yalnızca hastane bilgilerine bakarak aşıların aktifliğinin azaldığı çıkarımını yapmak kusurlu bir yaklaşım.
Aşı aktifliği çalışmaları lakin aşılı ve aşısız bireylerin enfeksiyon daha sonrasında hastalanma ve hastaneye yatma riskinin karşılaştırılması ile anlaşılabilir.
9 Ağustos Perşembe günü İngiltere Halk Sıhhati Kurumu (Public Health England) tarafınca yayımlanan bilgiler bize bu üslup kıyaslamaların nasıl yapılması gerektiği hakkında pahalı bilgiler sunuyor.
Bu yayında mevt oranlarına bakıldığında iki doz aşılı bireylerin aşılanmamış şahıslara bakılırsa vefat riskinin 5-10 kat daha az olduğunu, hastaneye yatma oranının da birebir biçimde azaldığını görüyoruz.
Ama enfeksiyon seviyelerine baktığımızda biroldukca kümede iki doz aşılı bireyler ve aşısızlar içinde fazlaca fazla fark olmadığı gözlemleniyor.
Lakin bunun niçini yeni varyantların aşıyı etkisiz kılması değil, daha süratli yayılan varyantlar sebebiyle aşılı olan şahıslar içinde da enfeksiyon sayılarının artış göstermesi.
Bilhassa gerçek hayat bilgileri klinik araştırmalar üzere denetimli bir ortamda elde edilmediği için bu bilgilerin daha dikkatli tahlil edilmesi ve yorumlanması gerekiyor.
Özetle bu datalar bize yeni ve daha bulaştırıcı delta varyantıyla aşıların aktifliğinin yok olduğu ve işe yaramamaya başladıklarını göstermiyor.
Daha çok yüksek riskli kümelerin daha yüksek oranda aşılandığı ve aşılanma oranları arttıkça hastaneye yatan aşılı şahısların oranın da yükseldiğini gösteriyor.
Hatta mevcut datalar delta varyantına karşı aşıların aktifliğinin yüksek oranda korunduğunu tarafında.
örneğin, yakın vakitte Şili’den yayınlanan yeni bilgiler koruyuculuğu konusunda tasalar bulunan Sinovac aşısının iki doz uygulandığı bireylerde hastaneye yatışın yüzde 87.5, ağır bakıma yatışın yüzde 90 ve ölümlerin yüzde 86 oranında önlendiğini gösteriyor.
Bu datalar Şili’de gama varyantının yaygın olduğu periyoda ilişkin ve gama varyantı deltaya göre aşıya daha dirençli bulunmasına karşın bu sonuçların alınması pek rahatlatıcı.
Aşı aktifliğinin vakit içinde azalıp azalmadığı da tartışma mevzularından bir tanesi.
Aşıların yaptığı tesir, bedende daima hazır ölçüde aşikâr bir antikorun bulunması değil, gerektiği durumda bu antikorları üretecek hafıza hücrelerini yetiştirmesi.
Bu hafıza hücreleri de virüsle temas daha sonrasında devreye girerek bu antikorların üretimini tetikleyerek hastalığı ve başka olumsuz sonuçları engelliyor.
Ve bu bellek hücrelerinin uzun müddet, aylar hatta yıllar boyunca aktifliğini sürdüreceği ve yeni oluşabilecek varyantlara karşı aktifliğini koruduğu gözlemleniyor.
2003’te SARS geçiren hastaların kanlarından alınan örneklerde hala bellek hücrelerinin gözlemlenmesi bunun değerli bir örneği.
Bu yüzden kandaki nötralize edici antikor bedelleri dikkate alındığında aşının enfeksiyona karşı etkisinin vakit içinde düştüğü düşünülebilir ama kandaki antikor ölçüsünün koruyuculukla birebir eşleştirmek mümkün değil.
Datalar bilhassa 65 yaşın üzerinde ve bağışıklığı baskılanmış hastalarda enfeksiyona karşı koruyuculuğun daha süratli düştüğünü ve hafıza hücrelerinin uzun mühlet yüksek düzeyde kalmadığını gösteriyor.
O sebeple bu kümelerde 3. doza gereksinim duyulsa da toplumun büyük çoğunluğunda buna muhtaçlık duyulmuyor.
2 doz aşılanma düzeyinin hala düşük olduğu göz önüne alınırsa, asıl değerli olan daha fazla bireye 2 doz aşı ulaştırılması zira aşısız bireylerde enfeksiyonun yayılması artan vefat sayılarının ve varyant oluşumunun en değerli sebeplerinden.
Dataların şeffaf biçimde açıklanmıyor
Son olarak aşıların aktifliği ile ilgili baş karışıklığının temel sebeplerinden bir tanesi de dataların şeffaf bir biçimde açıklanmaması.
Toplam aşılanma sayılarının yanında hangi yaş kümelerinde hangi aşıların ne oranda uygulandığı ve bu kümelerde hastalanma ve hastaneye yatış ile ilgili bilgilerin aktüel bir biçimde açıklanması çok değerli.
Bu gerçekleşmediği vakit bireyler ve kümeler kendi müşahedeleri üzerinden aşıların aktifliği ile ilgili yanlış var iseyımlarda bulunabiliyor.
Tüm bunları dikkate aldığımızda aşıların aktifliği ile ilgili çıkarımlarımızı ve bakış açımızı daha farklı ölçülerle kıymetlendirmemiz gerektiği pek açık.
Dikkatli yapılmayan yorumlar maalesef yarar sağlamaktan çok aşı tereddüdünü ve aksiliğini arttırmaya yarayacaktır.
* Dr. Müge Çevik, İngiltere St Andrews Üniversitesi’nde enfeksiyon hastalıkları ve viroloji alanında araştırmacı tabip.
** Dr. Ali İhsan Nergiz, Londra Üniversitesi’nde (London School of Hygiene and Tropical Medicine) epidemiyoloji alanında yüksek lisans öğrencisi
- Türkiye’de de görüldüğü açıklanan Kolombiya kökenli Mu varyantı hakkında neler biliniyor?
- 3. doz Covid aşısı Delta varyantına karşı tesirli mi?
- Vilayetlere nazaran haftalık Covid-19 olay sayısı belirtildi: Hangi vilayetlerde artış var?
- Sıhhat Bakanı Koca: Yerli aşımız Turkovac acil kullanım onayına müracaat edecek etaba geldi