sagliksal
Aktif Üye
Memnunluk ömrün hedefi mı, yoksa bir takıntı mı?
Psikolog Edgar Cabanas’a sorarsanız, memnunluk “tıpkı bir tüketim malı ya da bir iş üzere bencil bir kavram” haline geldi.
Edgar Cabanas ile sosyolog Eva Illouzhe, “Mutluluk Hastalığı: Bilim ve Memnunluk Sanayisi ömrümüzü Nasıl Denetim Ediyor?” isimli bir kitap yazdı.
İki muharrir, milyonlarca dolarlık “mutluluk endüstrisi” tarafınca ileri sürülen biroldukça görüşü sorguluyor. “Mutluluğun yalnızca bir tercih olduğu” da bunlardan biri.
“Gerçekten istersen elde edebilirsin” üzere sloganların, işler istediği üzere gitmeyince insanların kendilerini hatalı hissetmelerine ve düş kırıklığına uğramalarına niye olduğunu söylüyorlar.
Madrid’deki Camilo José Cela Üniversitesi’nde çalışan araştırmacı Edgar Cabanas, BBC Mundo’nun sorularını yanıtlarken, olumlu psikoloji teriminin bilimsel geçerliliğini tartışmaya açtı.
Cabanas, kişisel mutluluğumuzu takıntı haline getirmekten vazgeçmemiz, onun yerine ortak memnunluk için çalışmamız gerektiğine inanıyor.
TEDx konuşmanızda memnunluk fikrinden uzaklaşmanın mümkün olduğunu söylemiş olduniz – pekala fakat niye bunun yeterli olacağını düşünüyorsunuz?
Memnunluk telaffuzuyla ilgili temel meselelerden biri, mutluluğun bir saplantı haline gelmesi, gurular, şahsi gelişim kitapları ve ömür koçlarının, gelişmemizi sağlayacak daha güzel, daha dolu bir hayat vaadine neredeyse bağımlılık duyulmasıdır.
Vaat aldatıcı, zira o memnunluk gerçekte hiç gelmez. Maksada asla ulaşılmaz zira bu hiç bitmeyen bir müddetç. Tuzağa düşüyoruz ve bu eserlere bağımlı hale geliyoruz.
Örneğin kendini tanımak yahut keyifli olmak için şahsi gelişim kitabı alan biri, tek kitap almaz. daha sonrasındakini ve bir daha sonrakini de alır. Bu kitaplar hakikaten memnun olmamızı sağlasaydı, bir tanesi yeterdi o denli değil mi? Fakat o denli olmuyor.
Bu döngüden çıkmamız, bunun bir tuzak olduğunun farkına varmamız gerekiyor.
Çok olumsuz etkiliyor. “Mutlu olmak elinizde, hoş bir ömür sürmek için tek gereksiniminiz olan şey kendiniz” üzere cümleler kulağa beğenilen geliyor. Fakat gerçekler bu biçimde değil.
Çağdaş memnunluk fikrinde, ortasında bulunduğumuz şartların rolü ya hiç önemsenmiyor ya da en aza indiriliyor. Bilimsel temeli olmamasına karşın, mutluluğun yüzde 50 genlerimize, yüzde 40 irademize ve yüzde 10 şartlara bağlı olduğu yolunda tanınan bir efsane var.
Bir öbür deyişle, mutluluğun yüzde 90’ı etrafımızdaki hayata, gelirimize, toplumsal sınıfa, yaşadığımız yerin kültürel kıymetlerine, ailelerimize, sahip olduğumuz takviyeye değil, sadece bize bağlı olarak tanımlanıyor. Tüm bunların mutluluğun yalnızca yüzde 10’u olarak görülmesi değişik.
Ferdî ve toplum olarak, ne vakit memnunluk saplantısı edindik?
bakılırsace olarak, kısa müddet evvel. şahsi gelişim kitapları ve memnunluk koçları 1950 ve 60’larda ABD’de ortaya çıktı ve bu kültür büyüdü. ABD haricinde, bu fikirlere bilimsel bir görünüm vermeyi amaçlayan müspet psikoloji akımının ortaya çıktığı 2000 yılından bu yana daha yaygın hale geldi.
Bu piyasa krizlerden etkilenmedi. 2008’deki mali kriz, teşvik niteliğinde oldu ve toplumsal ağlarda, medyada ve sıhhat dergilerindeki haber ve tavsiye bombardımanı giderek daha da arttı.
Cabanas’a bakılırsa olumsuz ya da olumlu biroldukca his ile baş etmek zorundayız.
Istırap ve acı çekmekten korkarız. Memnunluğu takıntı haline getirmemiz tahminen de bundan kaynaklanıyordur. Ne dersiniz?
Evet, hayatta en değerli şeyin memnunluk olduğunu söylemiş oldukçe de bu artıyor. Hayatta en değerli şey olup olmadığını tartışabiliriz, lakin evvel mutluluğun ne olduğunu bilmemiz gerek. Ne enteresandır ki, kimse mutluluğun nasıl tanımlanacağını bilmiyor.
Memnunluk büsbütün size bağlıysa, bir memnunluk gurusu keyifli olmak için neye gereksiniminiz olduğunu nereden bilsin? Ferdi bir şey değilse, bu biçimde da mutluluğun insanın kendine bağlı olduğu söylemi çelişkili.
Bunun gerisinde birtakım hislerin berbat bir halde “olumsuz” diye tanımlanması var. Hisler asla olumlu yahut olumsuz değildir, olumlu yahut olumsuz olmaları duruma ve o anda oynadığı role bağlıdır.
Örneğin dert duyabilir ve bu yüzden sorun duyabiliriz. Fakat biraz telaş güzeldir, bir yarış ya da imtihan öncesinde olumlu bir rol oynar.
Öfkenin olumsuz bir his olduğu söylenir. Şiddet içeren hareketlere yahut makûs muameleye niye olursa, öfke sahiden de epey olumsuz olabilir. Fakat adaletsizliğe karşı çaba etmemizi ya da yanlışları düzeltmemizi sağlıyorsa olumludur.
Kendilerini güzel hissetseler bile, daha memnun olmaları gerektiğini düşünenlerden kelam ediyorsunuz. niye bu biçimde oluyor?
Kitapta memnunluk hastalığı olarak tanımladığımız hissin özünde bu var.
Memnunluk hastasının, aslı olmasa da daima olarak bir şeylerin yolunda gitmediğine, hasta olduğuna inanan kişi olduğunu söylüyoruz.
Hastalık hastası üzere, memnunluk hastası da daima hasta olduğuna inanıyor zira yeteri kadar keyifli değil. Potansiyelini gerçekleştiremediğine inanıyor. Uygun olduğu biçimde, başını berbat olmaya takıyor.
Burada yanlış bir şey var: kendini berbat hissedince düzelmen için değil, uygun olsan bile daha düzgün olman için yardım öneriliyor. “Daha iyi”nin de sonu yok.
Ne vakit keyifli oluruz? Bize asla söylenmiyor. Kimse bize, “aslına bakarsanız memnunsun, bir şey yapma” demiyor.
Müellif ve psikolog Edgar Cabanas
Bize söylenen hiç bir vakit büsbütün memnun olamayacağımız ve keyifli olsak bile, önlemi elden bırakmamamız, daima uyanık olmamız, rahatlarsak memnun olmamızı sağlayan her şeyi kaybedebileceğimiz.
Tüketim mallarıyla tıpkı mantık: bilgisayar yazılımı ya da cep telefonu üzere, asla en uygununu alamıyorsunuz, zira en düzgünü daha çıkmadı, yakında çıkacak.
Biz kitabımızda memnunluk üzere bir şeyin bilimsel olarak incelenebileceği görüşüne karşı çıkıyoruz.
yıllardır kıymetli, giderek artan ekonomik ve toplumsal kuvvetliklere şahit oluyoruz. İçinde bulunduğumuz şartları değiştiremedikçe, kendimizi çaresiz hissediyoruz. Şartların değişmeyeceğini düşündüğümüz için, daha epey kendimizi değiştirmeyi düşünüyoruz.
Kişisellik artmakla kalmıyor, dünyada büyük değişiklikler yapma bahtımız olmadığı hissi de artıyor.
Bu süreçte, toplumun modülü olma fikri bir tarafa bırakılıyor, o denli mi?
Sanırım o denli. Âlâ olmaktan kelam ettiğimizde, kendi iyiliğimizden kelam ediyoruz. Kendine düzgün bak. Kimse seni kurtarmaz. Senin için en güzeli her neyse onu yap. Sıhhatine dikkat et.
Bunlar yanılgı zira koronavirüs ile kişisel sıhhatin, topluca sağlıklı olmak kadar değerli olmadığını gördük. Kendine istediğin kadar bakabilirsin, lakin asıl kıymetli olan her insanın sıhhatinin yerinde olması, yoksa yalnızca kendin için endişelenmenin bir manası yok.
Memnunluk konusunda da gibisi bir durum kelam konusu: insan kendisi için endişelenebilir lakin bir daha de etrafında işler yolunda gitmiyorsa yeterli olamayacağını zira toplumsal varlıklar olduğumuzu bilir. Beğensek de beğenmesek de, diğerlerine bağımlıyız. Toplumsal refah şayet olmazsa, ferdi refah da olmaz.
Ferdî refahı, toplumsal refahın önüne koyuyoruz ve bu bence bir kusur.
Israrla memnunluk peşinde koşmanın bir manası var mı?
Bugünlerde bize vadedilen çeşitten memnunluk için ise, hayır. Memnunlukla ilgili çelişkiyi doğrulayan değişik araştırmalar var: Memnun olmak için uğraştıkça kendi mutluluğunuzu sabote ediyorsunuz.
Çok eğleneceğinizi düşünerek bir partiye gitmeye benziyor. Gidiyorsunuz ve olağan geçiyor. Çok daha yeterli olmasını beklediğiniz için, fazla eğlenmiyorsunuz.
19. yüzyıl filozoflarından John Stuart Mill, ömrünün sonunda memnunluğu hayatın temel emeli olarak görmeye değmeyeceğini zira ne olduğunu ve nasıl bulacağımızı bilmediğimiz üzere, memnun olmaya uğraştıkça sorun çektiğimizi söylemişti.
Memnunluktan kelam etmeyi bırakmamız, bunun için de takıntı yapmaktan vazgeçmemiz gerekiyor.
Memnun olmak isteyen ya da daha keyifli olmaya çalışanlara tavsiyeniz nedir?
“Daha keyifli olacağım” demek yerine, “Birini keyifli edeceğim” desinler. Kendilerine değil, diğerlerine odaklansınlar. Benim tavsiyem bu.
Psikolog Edgar Cabanas’a sorarsanız, memnunluk “tıpkı bir tüketim malı ya da bir iş üzere bencil bir kavram” haline geldi.
Edgar Cabanas ile sosyolog Eva Illouzhe, “Mutluluk Hastalığı: Bilim ve Memnunluk Sanayisi ömrümüzü Nasıl Denetim Ediyor?” isimli bir kitap yazdı.
İki muharrir, milyonlarca dolarlık “mutluluk endüstrisi” tarafınca ileri sürülen biroldukça görüşü sorguluyor. “Mutluluğun yalnızca bir tercih olduğu” da bunlardan biri.
“Gerçekten istersen elde edebilirsin” üzere sloganların, işler istediği üzere gitmeyince insanların kendilerini hatalı hissetmelerine ve düş kırıklığına uğramalarına niye olduğunu söylüyorlar.
Madrid’deki Camilo José Cela Üniversitesi’nde çalışan araştırmacı Edgar Cabanas, BBC Mundo’nun sorularını yanıtlarken, olumlu psikoloji teriminin bilimsel geçerliliğini tartışmaya açtı.
Cabanas, kişisel mutluluğumuzu takıntı haline getirmekten vazgeçmemiz, onun yerine ortak memnunluk için çalışmamız gerektiğine inanıyor.
TEDx konuşmanızda memnunluk fikrinden uzaklaşmanın mümkün olduğunu söylemiş olduniz – pekala fakat niye bunun yeterli olacağını düşünüyorsunuz?
Memnunluk telaffuzuyla ilgili temel meselelerden biri, mutluluğun bir saplantı haline gelmesi, gurular, şahsi gelişim kitapları ve ömür koçlarının, gelişmemizi sağlayacak daha güzel, daha dolu bir hayat vaadine neredeyse bağımlılık duyulmasıdır.
Vaat aldatıcı, zira o memnunluk gerçekte hiç gelmez. Maksada asla ulaşılmaz zira bu hiç bitmeyen bir müddetç. Tuzağa düşüyoruz ve bu eserlere bağımlı hale geliyoruz.
Örneğin kendini tanımak yahut keyifli olmak için şahsi gelişim kitabı alan biri, tek kitap almaz. daha sonrasındakini ve bir daha sonrakini de alır. Bu kitaplar hakikaten memnun olmamızı sağlasaydı, bir tanesi yeterdi o denli değil mi? Fakat o denli olmuyor.
Bu döngüden çıkmamız, bunun bir tuzak olduğunun farkına varmamız gerekiyor.
- BM Dünya Memnunluk Raporu: En memnun ülke bir daha Finlandiya, Türkiye 104. sırada
- Hayatta memnun olmanın beş yolu
- Memnunluk hormonlarınızı güzel kullanıyor musunuz?
Çok olumsuz etkiliyor. “Mutlu olmak elinizde, hoş bir ömür sürmek için tek gereksiniminiz olan şey kendiniz” üzere cümleler kulağa beğenilen geliyor. Fakat gerçekler bu biçimde değil.
Çağdaş memnunluk fikrinde, ortasında bulunduğumuz şartların rolü ya hiç önemsenmiyor ya da en aza indiriliyor. Bilimsel temeli olmamasına karşın, mutluluğun yüzde 50 genlerimize, yüzde 40 irademize ve yüzde 10 şartlara bağlı olduğu yolunda tanınan bir efsane var.
Bir öbür deyişle, mutluluğun yüzde 90’ı etrafımızdaki hayata, gelirimize, toplumsal sınıfa, yaşadığımız yerin kültürel kıymetlerine, ailelerimize, sahip olduğumuz takviyeye değil, sadece bize bağlı olarak tanımlanıyor. Tüm bunların mutluluğun yalnızca yüzde 10’u olarak görülmesi değişik.
Ferdî ve toplum olarak, ne vakit memnunluk saplantısı edindik?
bakılırsace olarak, kısa müddet evvel. şahsi gelişim kitapları ve memnunluk koçları 1950 ve 60’larda ABD’de ortaya çıktı ve bu kültür büyüdü. ABD haricinde, bu fikirlere bilimsel bir görünüm vermeyi amaçlayan müspet psikoloji akımının ortaya çıktığı 2000 yılından bu yana daha yaygın hale geldi.
Bu piyasa krizlerden etkilenmedi. 2008’deki mali kriz, teşvik niteliğinde oldu ve toplumsal ağlarda, medyada ve sıhhat dergilerindeki haber ve tavsiye bombardımanı giderek daha da arttı.
Cabanas’a bakılırsa olumsuz ya da olumlu biroldukca his ile baş etmek zorundayız.
Istırap ve acı çekmekten korkarız. Memnunluğu takıntı haline getirmemiz tahminen de bundan kaynaklanıyordur. Ne dersiniz?
Evet, hayatta en değerli şeyin memnunluk olduğunu söylemiş oldukçe de bu artıyor. Hayatta en değerli şey olup olmadığını tartışabiliriz, lakin evvel mutluluğun ne olduğunu bilmemiz gerek. Ne enteresandır ki, kimse mutluluğun nasıl tanımlanacağını bilmiyor.
Memnunluk büsbütün size bağlıysa, bir memnunluk gurusu keyifli olmak için neye gereksiniminiz olduğunu nereden bilsin? Ferdi bir şey değilse, bu biçimde da mutluluğun insanın kendine bağlı olduğu söylemi çelişkili.
Bunun gerisinde birtakım hislerin berbat bir halde “olumsuz” diye tanımlanması var. Hisler asla olumlu yahut olumsuz değildir, olumlu yahut olumsuz olmaları duruma ve o anda oynadığı role bağlıdır.
Örneğin dert duyabilir ve bu yüzden sorun duyabiliriz. Fakat biraz telaş güzeldir, bir yarış ya da imtihan öncesinde olumlu bir rol oynar.
Öfkenin olumsuz bir his olduğu söylenir. Şiddet içeren hareketlere yahut makûs muameleye niye olursa, öfke sahiden de epey olumsuz olabilir. Fakat adaletsizliğe karşı çaba etmemizi ya da yanlışları düzeltmemizi sağlıyorsa olumludur.
Kendilerini güzel hissetseler bile, daha memnun olmaları gerektiğini düşünenlerden kelam ediyorsunuz. niye bu biçimde oluyor?
Kitapta memnunluk hastalığı olarak tanımladığımız hissin özünde bu var.
Memnunluk hastasının, aslı olmasa da daima olarak bir şeylerin yolunda gitmediğine, hasta olduğuna inanan kişi olduğunu söylüyoruz.
Hastalık hastası üzere, memnunluk hastası da daima hasta olduğuna inanıyor zira yeteri kadar keyifli değil. Potansiyelini gerçekleştiremediğine inanıyor. Uygun olduğu biçimde, başını berbat olmaya takıyor.
Burada yanlış bir şey var: kendini berbat hissedince düzelmen için değil, uygun olsan bile daha düzgün olman için yardım öneriliyor. “Daha iyi”nin de sonu yok.
Ne vakit keyifli oluruz? Bize asla söylenmiyor. Kimse bize, “aslına bakarsanız memnunsun, bir şey yapma” demiyor.
Müellif ve psikolog Edgar Cabanas
Bize söylenen hiç bir vakit büsbütün memnun olamayacağımız ve keyifli olsak bile, önlemi elden bırakmamamız, daima uyanık olmamız, rahatlarsak memnun olmamızı sağlayan her şeyi kaybedebileceğimiz.
Tüketim mallarıyla tıpkı mantık: bilgisayar yazılımı ya da cep telefonu üzere, asla en uygununu alamıyorsunuz, zira en düzgünü daha çıkmadı, yakında çıkacak.
Biz kitabımızda memnunluk üzere bir şeyin bilimsel olarak incelenebileceği görüşüne karşı çıkıyoruz.
yıllardır kıymetli, giderek artan ekonomik ve toplumsal kuvvetliklere şahit oluyoruz. İçinde bulunduğumuz şartları değiştiremedikçe, kendimizi çaresiz hissediyoruz. Şartların değişmeyeceğini düşündüğümüz için, daha epey kendimizi değiştirmeyi düşünüyoruz.
Kişisellik artmakla kalmıyor, dünyada büyük değişiklikler yapma bahtımız olmadığı hissi de artıyor.
Bu süreçte, toplumun modülü olma fikri bir tarafa bırakılıyor, o denli mi?
Sanırım o denli. Âlâ olmaktan kelam ettiğimizde, kendi iyiliğimizden kelam ediyoruz. Kendine düzgün bak. Kimse seni kurtarmaz. Senin için en güzeli her neyse onu yap. Sıhhatine dikkat et.
Bunlar yanılgı zira koronavirüs ile kişisel sıhhatin, topluca sağlıklı olmak kadar değerli olmadığını gördük. Kendine istediğin kadar bakabilirsin, lakin asıl kıymetli olan her insanın sıhhatinin yerinde olması, yoksa yalnızca kendin için endişelenmenin bir manası yok.
Memnunluk konusunda da gibisi bir durum kelam konusu: insan kendisi için endişelenebilir lakin bir daha de etrafında işler yolunda gitmiyorsa yeterli olamayacağını zira toplumsal varlıklar olduğumuzu bilir. Beğensek de beğenmesek de, diğerlerine bağımlıyız. Toplumsal refah şayet olmazsa, ferdi refah da olmaz.
Ferdî refahı, toplumsal refahın önüne koyuyoruz ve bu bence bir kusur.
Israrla memnunluk peşinde koşmanın bir manası var mı?
Bugünlerde bize vadedilen çeşitten memnunluk için ise, hayır. Memnunlukla ilgili çelişkiyi doğrulayan değişik araştırmalar var: Memnun olmak için uğraştıkça kendi mutluluğunuzu sabote ediyorsunuz.
Çok eğleneceğinizi düşünerek bir partiye gitmeye benziyor. Gidiyorsunuz ve olağan geçiyor. Çok daha yeterli olmasını beklediğiniz için, fazla eğlenmiyorsunuz.
19. yüzyıl filozoflarından John Stuart Mill, ömrünün sonunda memnunluğu hayatın temel emeli olarak görmeye değmeyeceğini zira ne olduğunu ve nasıl bulacağımızı bilmediğimiz üzere, memnun olmaya uğraştıkça sorun çektiğimizi söylemişti.
Memnunluktan kelam etmeyi bırakmamız, bunun için de takıntı yapmaktan vazgeçmemiz gerekiyor.
Memnun olmak isteyen ya da daha keyifli olmaya çalışanlara tavsiyeniz nedir?
“Daha keyifli olacağım” demek yerine, “Birini keyifli edeceğim” desinler. Kendilerine değil, diğerlerine odaklansınlar. Benim tavsiyem bu.