Milletlerarası Af Örgütü, Lapid’in yayımlanmadan karşı çıktığı raporu yayımladı: İsrail’in Filistinlilere uyguladığı ‘apartheid’ rejimidir ve insanlığ

UyduYayini

Global Mod
Global Mod
Memleketler arası Af Örgütü, İsrail yetkililerinin Filistinlilere yönelik işledikleri hatası resmen “apartheid” (sistemsel ayrımcılık) olarak nitelendirdi.

Milletlerarası Af Örgütü yayımladığı raporda “apartheid insanlığa karşı işlenen bir suçtur” hatırlatmasında bulunarak, bu kabahati işleyen İsrail’in “hesap vermesi” gerektiğini belirtti. Araştırma, İsrail’in Filistinlilerin haklarını denetim ettiği tüm bölgelerde, Filistin halkına yönelik uygulamalarının detaylarına yer veriyor. Bu hatanın İsrail ve İşgal Altındaki Filistin Toprakları ile yerinden edilerek başka ülkelere sığınan Filistinlileri kapsayacak kadar geniş olduğunun altı çiziliyor.

İsrail’in Apartheid Rejimi: Filistinlilere Yönelik Irksal Ayrımcılık ve İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar başlıklı 280 sayfalık kapsamlı rapor; Filistinlilerin topraklarına ve mülklerine kitlesel boyutta el koyma, zorla yerinden etme, hukuka karşıt öldürmeler, çok sert deveran kısıtlamaları ve Filistinlileri uyruk ve vatandaşlıktan mahrum bırakmanın, memleketler arası hukuk yeterince apartheid kapsamına giren bir sistemin ögeleri olduğunu belgeledi.

Milletlerarası Af Örgütü bu ihlallerin Roma Statüsü’nde ve Apartheid Hatasının Engellenmesi ve Cezalandırılmasına Ait Memleketler arası Sözleşme’de (Apartheid Sözleşmesi) tanımlandığı haliyle insanlığa karşı işlenen bir kabahat olarak apartheid hatası oluşturduğu tespitinde bulundu.

İsrail, rapora çabucak hemen rapor yayımlanmadan karşı çıkmıştı

İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, Af Örgütü’nün raporu çabucak hemen yayınlanmadan tüm suçlamaları reddettiklerini belirten bir açıklama yapmıştı.

Lapid, raporun “yanlış”, “taraflı” ve “Yahudi karşıtı” olduğunu söylemiş ve “terörist kümelerin palavralarına atıfta bulunduğunu” tez etmişti.

İsrail Dışişleri Bakanı, “Af Örgütü bu yanlış raporu yayımlayarak ikili standart yapıyor ve İsrail’in meşruiyetini bozmak için onu şeytanlaştırıyor” tabirlerini kullanmıştı.

Açıklamada, “Af Örgütü’nün raporu saldırganlara yalnızca İsrail’e değil, dünyanın her yerindeki Musevilere ziyan vermeleri için yeşil ışık yakıyor” denilmişti.


“Evrensel yargı yetkisini kullanın”



Memleketler arası Af Örgütü, Memleketler arası Ceza Mahkemesi’ne (UCM), İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda süregelen soruşturmasında apartheid cürmünü kıymetlendirme daveti yaptı ve tüm devletleri, apartheid cürmünün faillerini adalet önüne çıkarmak üzere, üniversal yargı yetkisini kullanmaya çağırdı.


Memleketler arası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard bahis hakkındaki açıklamasında, “Raporumuz, İsrail’in apartheid rejiminin gerçek boyutlarını ortaya koyuyor. Filistinliler ister Gazze’de, ister Doğu Kudüs’te yaşasınlar, ister El Halil’de, isterse de İsrail’de, yaşadıkları her yerde aşağı bir ırksal küme muamelesi görüyor ve haklarından sistematik olarak mahrum bırakılıyorlar. İsrail’in, denetimi altındaki tüm bölgelerde açıkça apartheid kapsamına giren; mekansal ayrıştırma, mülksüzleştirme ve dışlama siyasetleri uyguladığını tespit ettik. Milletlerarası toplum harekete geçmekle yükümlüdür” dedi. Callamard, kelamlarını şu biçimde sürdürdü:

“Milyonlarca insanı kurumsallaşmış ve uzun vadeli ırkçı baskılara maruz bırakmak etrafında şekillenen bir sistem hiç bir biçimde haklı gösterilemez. Dünyamızda apartheid rejimine yer yoktur. İsrail’e anlayış göstermeyi seçen devletler kendilerini tarihin yanlış tarafında bulacaklar. İsrail’e silah temin etmeye devam eden ve onu BM’de hesap vermeye karşı koruyan devletler memleketler arası hukuk sistemini baltalayarak apartheid sistemini destekliyor ve Filistin halkının acılarını daha da artırıyor. Memleketler arası toplum, İsrail’in apartheid rejiminin hakikatiyle yüzleşmeli ve adalet doğrultusunda bugüne kadar utanç verici bir halde başvurulmamış olan yolları takip etmelidir.”

Apartheid’ı tanımlamak

Apartheid sistemi, bir ırksal kümenin öbür bir ırksal küme üzerinde kurduğu kurumsallaşmış baskı ve tahakküm rejimi olarak tanımlanıyor. Apartheid hem de bir insan hakları ihlali olarak tanınıyor ve milletlerarası kamu hukuku kapsamında yasaklı uygulamalar içinde bulunuyor.

Memleketler arası Af Örgütü’nün dış uzmanlara danışarak gerçekleştirdiği kapsamlı araştırma ve tüzel incelemeye nazaran İsrail; yasalar, siyasetler ve pratikler aracılığıyla Filistinlilere karşı bu biçimde bir sistem uyguluyor ve İsrail’in “uzun müddetli ve ayrımcı” muamelesi bunlar yoluyla sağlanıyor.

Memleketler arası ceza hukukunda, bir baskı ve tahakküm sistemi içerisinde, bu sistemi daima kılmak kastıyla işlenen makul hukuka muhalif fiiller, insanlığa karşı işlenen apartheid hatası teşkil ediyor. Bu fiiller Apartheid Sözleşmesi’nde ve Roma Statüsü’nde tanımlanmıştır ve hukuka karşıt öldürme, azap, zorla yerinden etme ve temel hak ve özgürlüklerden mahrum bırakma bunlar içindedır.

Milletlerarası Af Örgütü, İsrail’e nazaran İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda daha sık ve daha şiddetli bir biçimde meydana gelseler de İsrail’in denetim ettiği tüm bölgelerde, Apartheid Kontratı ve Roma Statüsü’nce yasaklanan fiilleri belgeledi. İsrail yetkilileri Filistinlileri temel hak ve özgürlüklerinden taammüden mahrum bırakmak için İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda çok sert dolanım kısıtlamaları uygulamayı, İsrail’de yaşayan Filistinli topluluklara devamlı olarak ayrımcı nitelikte yetersiz yatırımlar yapmayı ve mültecilerin geri dönüş hakkını engellemeyi kapsayan epey çeşitli uygulamaları devreye sokuyor. Rapor ayrıyeten hem İsrail’de birebir vakitte İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda zorla yerinden etme, idari gözaltı, azap ve hukuka ters öldürmeleri belgeliyor.

Memleketler arası Af Örgütü bu fiillerin Filistin halkına yönelik sistematik ve yaygın taarruzların bir modülü olduğunu ve bir baskı ve tahakküm sistemini daima kılma kastıyla işlendiğini tespit etti. Af Örgütü, İsrail’in uygulamalarının bu niçinle insanlığa karşı işlenen apartheid cürmü teşkil ettiğini tabir etti.

İsrail’e karşı silah ambargosu daveti

Milletlerarası Af Örgütü, İsrail’e kapsamlı bir silah ambargosu uygulanması davetinde bulundu:

“Filistinli protestocuların hukuka ters bir biçimde öldürülmesi, İsrail yetkililerinin müesses nizamı sürdürmek için nasıl yasaklı fiillere başvurduğunu gösteren tahminen de en açık örnektir. 2018’de Gazze’de, Filistinliler her hafta, İsrail hududu boyunca, mültecilerin geri dönüş hakkını ve ablukanın kaldırılmasını talep eden protestolar gerçekleştirmeye başladı. İsrail’in kıdemli yetkilileri daha protestolar başlamadan duvara yaklaşacak Filistinlilerin vurulacağı ikazında bulundu. 2019 sonu itibariyle İsrail güçleri 46’sı çocuk 214 sivili öldürmüştü.

Milletlerarası Af Örgütü, raporunda belgelediği üzere, Filistinlilerin sistematik olarak hukuka alışılmamış bir halde öldürüldüğü göz önüne alındığında, BM Güvenlik Konseyi’ni İsrail’e kapsamlı bir silah ambargosu uygulamaya çağırıyor. Binlerce Filistinlinin İsrail güçleri tarafınca hukuka alışılmamış olarak öldürüldüğü düşünüldüğünde ambargo, tüm silahların ve mühimmatın yanı sıra kolluk ekipmanını da kapsamalıdır. BM Güvenlik Kurulu ayrıyeten apartheid hatasında en çoğunlukla işaret edilen İsrail yetkilileri hakkında malvarlığını dondurmak üzere planlı yaptırımlar da uygulamalıdır.”


Memleketler arası Af Örgütü’nün raporda öne çıkan bulgulardan oluşturduğu birtakım başlıklar ve özetler şöyleki:

Filistinlilere demografik bir tehdit muamelesi yapılıyor


İsrail, 1948’de kurulduğundan bu yana Musevilerden oluşan bir demografik çoğunluk sağlama ve bunu sürdürme siyasetinin yanı sıra toprakların ve kaynakların denetimini Yahudi İsraillilerin faydasına en üst seviyeye çıkarma siyaseti izledi. 1967’de İsrail bu politikayı Batı Şeria ve Gazze’yi de kapsayacak biçimde genişletti. Bugün, İsrail’in denetim ettiği tüm topraklar hâlâ Filistinlilerin aleyhine, Yahudi İsraillilere avantaj sağlayacak biçimde yönetim edilirken Filistinli mülteciler dışlanmaya devam ediyor.

Memleketler arası Af Örgütü, Filistinliler üzere Musevilerin de kendi yazgısını tayin hakkını talep ettiğini kabul etmekte ve İsrail’in Musevilerin vatanı olma dileğine itiraz etmemektedir. Emsal biçimde, İsrail’in kendisini “Yahudi devleti” olarak isimlendirmesinin başlı başına baskı ve tahakküm kurma kastına işaret ettiğini düşünmemektedir.

Ancak, Milletlerarası Af Örgütü’nün raporu, arka arda gelen İsrail hükümetlerinin Filistinlileri demografik bir tehdit üzere değerlendirdiğini ve hem İsrail’de birebir vakitte İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda varlıklarını ve toprağa erişimlerini denetim etmeye ve azaltmaya dönük uygulamalara başvurduğunu gösteriyor. Bu demografik hedefler, İsrail’in ve Doğu Kudüs’ü de kapsayan Batı Şeria’nın topraklarını “Yahudileştirme”ye dönük resmi planlarla ortaya temalıyor ve bu planlar binlerce Filistinliyi zorla yerinden edilme riski altına sokmayı sürdürüyor.



Hudut tanımayan baskılar

1947-49 ve 1967 savaşları, İsrail’in İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda süregelen askeri yönetimi ve topraklar üzerinde birbirinden farklı hukuksal ve idari rejimlerin kurulması, Filistinli toplulukları Yahudi İsraillilerden ayırdı ve mekansal olarak ayrıştırdı. Filistinliler coğrafik ve siyasi manada parçalandı ve statülerine ve nerede yaşadıklarına bağlı olarak değişen seviyelerde ayrımcılığa maruz kaldı.

Mevcut durumda, İsrail’deki Filistinli vatandaşlar, İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda yaşayan Filistinlilere kıyasla daha geniş haklardan yararlanırken, Gazze’deki Filistinlilerin tecrübeleri Batı Şeria’da yaşayanlardan hayli daha farklı. bir daha de Memleketler arası Af Örgütü’nün araştırması, tüm Filistinlilerin birebir genel sisteme maruz kaldığını gösteriyor. İsrail’in tüm bölgelerde Filistinlilere yönelik muamelesi; toprakların ve kaynakların dağılımında Yahudi İsraillilere öncelik verme ve Filistinlilerin varlığını ve topraklara erişimini en aza indirme maksadına hizmet ediyor.

Milletlerarası Af Örgütü, İsrail yetkililerinin Filistinlileri Yahudi olmayan, Arap statüsüyle tanımladığını ve onlara aşağı bir ırksal kümeymiş üzere davrandığını gösteriyor. Bu ırk temelli ayrımcılık, İsrail’in ve İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nın dört bir yanında Filistinlileri etkileyen maddelerle destek ediliyor.

Örneğin, İsrail’in Filistinli vatandaşlarına vatandaşlık verilmiyor ve bu durum Filistinliler ile Yahudi İsrailliler içinde hukukî bir ayrışma yaratıyor. İsrail’in 1967’den beri nüfus kayıtlarını denetim ettiği Batı Şeria ve Gazze’de Filistinlilerin vatandaşlığı yok ve birçoğu devletsiz kabul edilerek bölgede yaşamak için İsrail ordusundan kimlik kartı almak zorunda bırakılıyor.

1947-49 ve 1967’deki çatışmalar sırasında yerinden edilen Filistinli mülteciler ve onların torunları hâlâ eski ikamet yerlerine geri dönüş hakkından mahrum bırakılıyor. İsrail’in mültecileri dışlaması, milyonlarca kişiyi yerinden edilmenin daimi meçhullüğü ortasında bırakan bir memleketler arası hukuk ihlalidir.

İşgal altındaki Doğu Kudüs’te yaşayan Filistinlilere vatandaşlık yerine kalıcı oturum müsaadesi verildi; lakin bu statü de sadece lafta kalıcı. 1967’den beri 14 binin üzerinde Filistinlinin oturma müsaadesi İçişleri Bakanlığı tarafınca iptal edildi ve bunun kararında bu şahıslar kentin dışına çıkmak zorunda bırakıldı.


İkincil vatandaşlar

İsrail’in Filistinli vatandaşları -nüfusun yaklaşık %21’ini oluşturuyorlar- kurumsallaşmış ayrımcılığın biroldukça biçimiyle karşı karşıya kalıyor. 2018’de Filistinlilere yönelik ayrımcılık, anayasada İsrail’i birinci defa sadece “Yahudi halkının ulus devleti” olarak kabul eden bir yasa ile barizleşti. Yasa beraberinde Yahudi yerleşimlerinin kurulmasını teşvik ediyor ve Arapçanın resmi lisan statüsünü zayıflatıyor.

Rapor, ırkçı arazi gaspları ve arazi tahsisi, imar ve planlamasında başvurulan ayrımcı yasalar ağının bir kararı olarak Filistinlilerin İsrail’in devlet yerinin %80’ini kiralamaktan nasıl aktif bir halde alıkonulduğunu belgeliyor.

İsrail’in güneyinde yer alan Necef bölgesindeki durum, İsrail’in planlama ve inşa siyasetlerinin Filistinlileri taammüden dışladığına kusursuz bir örnektir. İsrail yetkilileri 1948’den beri Necef’i “Yahudileştirmek” için çeşitli siyasetler benimsiyor. Geniş alanları doğal rezervler yahut askeri atış bölgeleri olarak tayin etmek ve Yahudi nüfusunu artırmaya yönelik amaçlar belirlemek bunlar içindedır. Bu siyasetler bölgede yaşayan on binlerce Filistinli Bedevi açısından yıkıcı sonuçlar yaratmaktadır.

68 bin civarında kişinin yaşadığı 35 Bedevi köyü İsrail tarafınca “tanınmıyor”. Bu niçinle bu köyler ulusal elektrik ve su kaynaklarından faydalandırılmıyor ve devamlı olarak yıkımların gayesi oluyor. Köylerin resmi statüsü olmadığı için sakinleri de siyasi iştirakte kısıtlamalarla karşı karşıya kalıyor ve sıhhat ve eğitim hizmetlerinden dışlanıyor. Zorla yerinden etmeye varan bu şartlar birfazlaca insanı meskenini yahut köyünü terk etmeye zorluyor.

Filistinli İsrail vatandaşlarına yönelik on yıllardır şuurlu bir biçimde sürdürülen eşitsiz muamele onları Yahudi İsraillilere kıyasla ekonomik açıdan devamlı olarak dezavantajlı hale getirdi. Bu durum, kamu kaynaklarının açıkça ayrımcılık içeren bir halde dağıtılmasıyla daha da ağırlaşıyor. Yakın tarihindeki bir örnek, hükümetin hazırladığı Covid-19 dayanak paketidir. Dayanağın yalnızca %1,7’si Filistinli lokal yetkililere verildi.


Mülksüzleştirme

Filistinlilerin evsiz bırakılması ve yerinden edilmesi, İsrail’in apartheid sisteminin kritik bir ögesidir. İsrail devleti, kuruluşundan bu yana Filistinlilerin yerlerine hayli geniş çapta ve zalimane bir formda el koyuyor ve onları küçük, kuşatılmış yerleşimlere sıkıştırmak için sayısız yasa ve siyaset uygulamaya devam ediyor. İsrail, 1948’den bugüne kadar, yetki alanında ve aktif denetimi altındaki tüm bölgelerde Filistinlilere ilişkin yüz binlerce konutu ve öbür tıpta mülkü yıktı.

Necef’te olduğu üzere Doğu Kudüs’teki ve İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nın C Bölgesi’ndeki Filistinliler büsbütün İsrail denetimi altında yaşıyor. Yetkililer bu bölgelerde Filistinlilere inşaat müsaadesi vermeyerek onları yasa dışı yapılar inşa etmek zorunda bırakıyor ve daha sonrasında bu yapıları tekrar yeniden yıkıyor.

İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda hukuka alışılmamış İsrail yerleşimlerinin genişlemeye devam etmesi durumu daha da vahim hale getiriyor. Bu yerleşimlerin İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda inşa edilmesi 1967’den beri bir devlet siyaseti olageldi. Bugün, yerleşimler, Batı Şeria topraklarının %10’unu kaplıyor. Doğu Kudüs’te ise Filistinlilere ilişkin toprakların yaklaşık %38’i 1967 ile 2017 içinde istimlak edildi.

Doğu Kudüs’te Filistinlilerin mahalleleri çoğunlukla, İsrail hükümetinin tam takviyesiyle, Filistinli aileleri yerinden etmek ve konutlarını yerleşimcilere vermek için çalışan yerleşimci örgütleri tarafınca gaye alınıyor. bu biçimde bir mahalle olan Pir Cerrah’ta, yerleşimcilerin açtığı bir dava niçiniyle tehdit altında olan konutlarını korumak için gayret eden aileler Mayıs 2017’den beri sık sık protestolar düzenliyor.


Çok sert dolanım kısıtlamaları

İsrail yetkilileri, 1990’ların ortalarından beri İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda yaşayan Filistinlilere gittikçe daha katı dolanım kısıtlamaları uyguluyor. Askeri denetim noktaları, bariyerler, çitler ve başka yapılardan oluşan bir ağ, İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda Filistinlilerin dolanımını denetim ediyor ve İsrail’e yahut yurtdışına seyahatlerini kısıtlıyor.

İsrail’in uzatmaya devam ettiği 700 kilometrelik çit, Filistinli toplulukları “askeri bölgelere” kapattı. Filistinliler meskenlerine girmek ve konutlarından çıkmak için epey sayıda özel müsaade almak zorunda. Gazze’de 2 milyonun üzerinde Filistinli İsrail ablukası altında yaşıyor ve bu durum insani bir kriz yaratıyor. Gazzelilerin yurtdışına yahut İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nın öteki bölgelerine seyahat etmesi neredeyse imkansız ve dünyanın geri kalanından tecrit edilmiş durumdalar.

Agnès Callamard, “Filistinliler için İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda seyahat etmenin ve bu bölgeden çıkıp geri gelmenin zorluğu onlara devamlı olarak güçsüzlüklerini hatırlatıyor. Filistinlilerin her hareketi İsrail ordusunun onayına tabi ve en bayağı günlük işler bile şiddetli bir denetim ağından geçmeyi gerektiriyor. İşgal Altındaki Filistin Toprakları’ndaki müsaade sistemi, İsrail’in Filistinlilere yönelik esef verici ayrımcılığının göstergesidir. Filistinliler abluka altında kilitli tutulurken, denetim noktalarında saatlerce mahsur bırakılırken yahut geri gelmek için yine müsaade almayı beklerken İsrail vatandaşları ve yerleşimciler istedikleri üzere dolaşabiliyor” değerlendirmesinde bulundu.

Milletlerarası Af Örgütü, İsrail’in Filistinlilere uyguladığı muameleye destek gösterdiği her bir güvenlik öne sürülen sebebini inceledi. Rapor, İsrail’in birtakım siyasetlerinin yasal güvenlik gayelerine ulaşmak için tasarlanmış olabileceğini, lakin bunların büsbütün orantısız ve ayrımcı bir halde uygulandığını ve milletlerarası hukuka uymadığını gösteriyor. Öteki siyasetlerin ise güvenlik konusunda hiç bir makul öne sürülen sebebi yok ve bu siyasetler açık bir biçimde baskı ve tahakküm kurma hedefiyle şekilleniyor.


“Çıkış yolu”

Memleketler arası Af Örgütü, “İsrail yetkililerinin apartheid sistemini ve onu besleyen ayrımcılık, mekansal ayrıştırma ve baskıları” nasıl ortadan kaldırabileceği konusunda bir dizi spesifik tavsiyede bulundu.

Milletlerarası Af Örgütü, birinci adım olarak, “ev yıkımları ve zorla tahliyeler üzere şiddetli uygulamalara son verilmesi” daveti yaptı; “İsrail, milletlerarası insan hakları hukuku ve insancıl hukuk yeterince, İsrail ve İşgal Altındaki Filistin Toprakları’nda yaşayan tüm Filistinlilerin eşit haklarını garanti altına almalıdır. Filistinli mültecilerin ve torunlarının geçmişte kendileri yahut ailelerinin yaşadıkları meskenlere geri dönüş hakkını kabul etmeli ve insan hakları ihlalleri ve insanlığa karşı işlenen kabahatlere maruz bırakılan şahıslara eksiksiz tamir sağlamalıdır.”

Memleketler arası Af Örgütü, milletlerarası toplumun İsrail’de ve İşgal Altındaki Filistin topraklarındaki insan hakları krizine yaklaşımında esaslı bir değişim talep etti:

“Tüm devletler, milletlerarası hukuka göre apartheid cürmü işlediğinden makul bir halde kuşku edilen herkes hakkında üniversal yargı yetkisini kullanmalıdır. Dahası, Apartheid Sözleşmesi’ne taraf olan devletler bunu yapmakla yükümlüdür.”

“Apartheid’a verilen memleketler arası yansılar artık daha fazla yavan kınamalar ve lafı dolandırmalarla hudutlu kalamaz. Temeldeki sebeplerle gayret etmediğimiz surece Filistinliler ve İsrailliler epey sayıda hayatı yok eden bir şiddet döngüsüne hapsolacak”
diyen Agnès Callamard kelamlarını şöyleki sonlandırdı, “İsrail apartheid sistemini ortadan kaldırmak ve Filistinlilere eşit haklara sahip, onurlu beşerler olarak davranmaya başlamak zorundadır. bu biçimdea kadar barış ve güvenlik hem Filistinliler birebir vakitte İsrailliler için uzak bir ihtimal olarak kalacak.”
 
Üst