Türkiye’de antidepresan satışındaki artış toplumda ruh sıhhatinin bozulduğunun bir göstergesi mi?

sagliksal

Aktif Üye
Türkiye’de antidepresan kullanması artıyor.



Sağlık Bakanlığı’nın bilgileri, 2020’ye kadarki 11 yılda antidepresan kullanım ölçüsünün yaklaşık yüzde 70 arttığını gösteriyor.



Bakanlığın, 2020 yılına ilişkin son sıhhat istatistiklerine nazaran, 2009 yılında 1000 kişi başına günlük 29 antideprasan ilacı düşerken, bu oran 2020’de 49’a çıktı.


CHP milletvekili, eczacı ve iktisatçı Burhanettin Bulut’un paylaştığı datalara nazaran de, 2017’den 2021’e geçen 5 yılda satılan antidepresan kutu sayısı 11,5 milyon arttı.



2017’de 48 milyon kutu antidepresan satılırken, 2020’de bu sayı yaklaşık 55 milyona, 2021’de ise yaklaşık 60 milyona çıktı.



BBC Türkçe’ye konuşan Bursa’daki bir eczacı teknisyeni, “Eczanede psikiyatri ilaçlarının rafı uzaktaydı, daha yakına çektik. Ağrı kesiciler üzere fazlaca sayıda satılıyor” dedi.



Peki antidepresan ilaçlarının satışının artması, Türkiye’de ruh sıhhati bozukluklarının arttığı manasına gelir mi?


“Psikiyatri poliklinikleri epeyce ağır çalışıyor”



Türkiye Psikiyatri Derneği İdare Heyeti üyesi Doç Dr. Deniz Ceylan’a göre, antidepresanların satışının artması her vakit tek başına ruh sıhhati bozukluklarının arttığı manasına gelmiyor.



Ceylan satışların artmasının mümkün niçinlerini şöyleki açıklıyor:



“Covid’in yarattığı gerilim, anksiyete bozukluklarında, depresyonda, bilişsel fonksiyon bozukluklarında bir artışa yol açtı. Hem unutkanlıkla ilgili, hem korkuyla ilgili tıpkı vakitte mutsuz olmayla ilgili psikiyatrik problemlerde bir artış görüldü. Bunların bir kararı olabilir olağan olarak.



“İkincisi, antidepresan tıbbın bir fazlaca alanında kullanılan bir ilaç. Öbür sıhhat sıkıntılarında da, mesela migren üzere, antidepresan kullanması var. Bu bozukluklardaki artış da antidepresan kullanmasında bir artışa yol açabilir.



“Üçüncüsü, toplumun ruh sıhhati hizmetinden yaralanma oranı artmış olabilir. Dünya ölçeğinde ruh sıhhati bozukluklarına yönelik damgalamanın azalması buna yol açabilir ya da ruh sıhhati çalışan sayısının artması ve daha ulaşılabilir olması da antidepresan kullanmasını arttırabilir.



“Ruh sıhhati hizmetinin gereğince sunulamaması da bir niye olabilir. Şayet psikiyatri uzmanlarının hastaya ayırabilecekleri müddet kısalırsa, daha kolay ilaçla tedavi yoluna gidilebilir.”



Koç Üniversitesi Hastanesi’nde psikiyatri tabibi olarak da çalışan Deniz Ceylan, bir daha de klinik müşahedelerine dayanarak toplumun ruh sıhhatinin bozuluyor olabileceğini kaydediyor:



“Ruh sıhhati bozukları yalnızca antidepresan kullanmasındaki artışla değil psikiyatri hizmetinin kullanmasıyla da anlaşılabilir. Psikiyatri poliklinikleri fazlaca ağır çalışıyor. Biz buradan da biliyoruz artış olduğunu.



“Genel gerilim seviyesinin artışı bunun bir sebebi zira depresyon için ve bir epey ruh sıhhati bozukluğu için yaşamsal stresörler ağır risk faktörleridir.”



Sözcü’nün haberine nazaran, Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, CHP’nin bir soru önergesine verdiği cevapta, 2017 ile 2020 yılları içinde 15 milyon 405 bin kişinin psikiyatri kliniklerine başvurduğunu deklare etti.



“Gençlerin en büyük sorunu ekonomi”



Dünya Sıhhat Örgütü’nün (WHO) tarifine göre sıhhat; yalnızca hastalık ve pürüzlük halinin olmayışı değil, kişinin bedenen, ruhen ve toplumsal istikametten tam bir yeterlilik halinde olması anlamına geliyor.



Türkiye’de Spotify’da geçen yıl en epey dinlenen iki podcast, ruh sıhhatiyle ilgiliydi.



Bunlardan biri, Merdiven Altı Terapi. Yaratıcısı Deniz Dülgeroğlu, şahsi öykülerinden yola çıkarak kendini güzelleştirme ve terapi sürecini anlatıyor.



Takipçileri sıklıkla ergenlerden oluşuyor.



Popülerliği ona üniversitelerdeki söyleşilerde öğrencilerle buluşma imkanı sağlamış. Instagram hesabına da lise ve üniversite öğrencilerinden çok sayıda ileti geldiğini söylüyor.



Dülgeroğlu, gençlerin temel sıkıntılarının ekonomik olarak bağımsız olamama ve aile konutundaki problemler olduğunu anlatıyor:



“En büyük sorun Türkiye’nin iktisadı. hiç bir biçimde maddi özgürlüklerinin olmaması. en çok lisana getirilen öteki husus da şu ki, aile konutunda mutsuzlar. Bir biçimde anne ve babalarıyla sorunları var ve hayalleri meskenden ayrılmak fakat maddi sebepler yüzünden epeyce uzun vakit boyunca bunun gerçekleşmeyeceğinin farkındalar.



“Daha lise çağında olanlar bile şunun farkında: ‘Ben üniversiteye gireceğim, mezun olacağım, işe gireceğim fakat işe girdiğimde de çıkamayacağım ki bu konuttan.’ O yüzden çıkış yolu nazaranmiyor. ‘Hayatta kalmak için benim niçinim ne olacak?’ diyor.”



Son üç yıldır influencer’lık yapan Dülgeroğlu, bilhassa son bir yıldır insanların daha sıkışmış hissettiğini söylüyor:



“Ekonominin yokuş aşağı gidiyor olması niçiniyle kimse önünü nazaranmiyor. 3 sene öncesinde gelen iletilerde bir daha ıstırap vardı lakin çaresizliği hiç bu kadar duyduğumu hatırlamıyorum. ‘Nasıl bulacağım çıkış yolunu?’ diyeydi sorular. Şu son bir senede, hatta altı ayda daha da ağır, bildiriler şöyle: ‘Çıkış yolu yok. Biliyorum çıkış yolu olmadığını.’”



“Geleceklerinin meçhullüğü ergenlerde ruhsal sıkıntılara yol açıyor”



Belirsizlik, ruh sıhhatinin bozulmasına yol açan ağır risk faktörlerinden biri.



Doç. Dr. Ceylan bunun sebebini, “Belirsizlik tasayı fazlaca artıran bir şeydir. Örneğin gençlerimiz, gelecek telaşı yaşıyorlarsa, bundan 5 yıl daha sonrasını bakılırsamiyorlarsa, psikiyatrik hastalıklar, korku bozukluğu, depresyon gelişebilir” kelamlarıyla açıklıyor ve ekliyor:



“Son senelerda ergenlerde en sık gördüğümüz durum geleceklerinin belgisiz olmasıyla ilgili yaşadıkları düşünceler.”



Ceylan; ekonomik zorlukların yanı sıra şiddet, sarsıntı, savaş, salgın gibisi toplumsal olayların toplumsal ruh sıhhatini bozacak öbür etmenler olduklarını anlatıyor.



Bir öbür etmense ayrımcılık:



“Toplumsal kümelerin ayrımcılığa uğruyor olması şu devirde klinisyen olarak epey sık gördüğüm bir niye. Bilhassa genç danışanlarımda epeyce sık duyuyorum. Toplumca benimsenmediklerini, insanların onları sevmediğini düşünmek. Bu kanılar ağır depresif belirtilere yol açabiliyor.”



Dülgeroğlu da Instagram hesabına fazlaca sayıda gencin uzun bildirilerle “içini dökmesini”, yargılanmayacaklarını bilmelerine bağlıyor:



“‘O ne? Meczup misin?’ demeyeceğimi biliyor. Onun verdiği itimatla yazıyor. Yaşadığımız Ortadoğu ülkesinde beşerler, kendi içlerinden geldiği üzere var olamıyorlar. Çok, epey, fazlaca sıkıştırıyor bu insanları.”


“15 yıldır antidepresan kullanıyor lakin hiç doktora gitmiyor”



Gençler içinde da antidepresan kullanmasının yaygınlaştığına dair işaretler var.



Satışlarının arttığını söyleyen Kocaeli’nden bir eczacı teknisyeni, “Özellikle ergenlerde. 15 yaşına kadar düşmüş durumda” diyor.



Dülgeroğlu da antidepresanlarla ilgili epeyce sayıda soru aldığını belirtiyor, “‘Bana âlâ gelen ilaç, bana düzgün gelir. Herkese düzgün gelecek ilaç farklıdır’ı anlatmaya çalışıyorum” diyor.



Doç. Dr. Ceylan da, şahısların tabip önerisi olmaksızın ilaç kullanmalarının uygun olmadığına dikkati çekiyor, “Komşusunda görüyor, ona yeterli geldi diye antidepresana başlıyor. 15 yıldır antidepresan kullanıyor fakat hiç doktora gitmiyor. Canı sıkkın olduğunda iki tane alıyor. bu biçimde kullanımlar var, bunlar yanlış kullanımlar” diyor.



BBC Türkçe’nin birtakım eczanelerle yaptığı görüşmeler, buralarda reçetesiz de antidepresan alınabildiğine işaret ediyor.



Bir vilayet sıhhat müdürlüğü dokümanında de, “Müdürlüğümüze çoğunlukla antidepresan ilaçların reçetesiz satıldığı ile ilgili bildirimler gelmekte” deniyor.



Normalde ilaçların eczanelere girişleri ve hastaya satışları sistemde kayıt altına alınıyor.



Eczanelerin reçeteli ilaçları reçetesiz satmaları halinde kontrollerde para ya da müddetli kapatma cezasıyla karşı karşıya kalma riskleri var. İlacın narkotik özelliği var ise mahpus ve meslekten men de gündeme gelebiliyor.



Sağlık Bakanlığı, BBC Türkçe’nin haberle ilgili röportaj talebini haber yayınlanıncaya kadar karşılıksız bıraktı.



Türkiye’de terapiye ulaşmak ise kolay değil. İnternette aratıldığında özel kliniklerde hizmet veren psikiyatristlerin seans başına fiyatlarının kabaca 150 TL ile 1500 TL içinde değiştiği görülüyor. Devlet hastanelerinde ise hastaya ayrılan mühletin yetersiz olduğu belirtiliyor.



Dülgeroğlu, “Devlet hastanesine gittiklerinde 5-10 dakika görüşebiliyor hekimlerle. ‘Daha kaygımı dinlemeden antidepresan yazıyor bana’ epeyce duyduğum bir şey” diyor.



Doç. Dr. Ceylan, görüşme müddetlerinin kısalığını devlet hastanelerinde çalışan psikiyatristlerin ek işlerinin bulunmasına ve daha fazla hastaya bakma baskısıyla müsabakalarına bağlıyor:



“Devlette çalışan psikiyatri uzmanlarının isimli süreçlerde danışmanlık yapmak, şuralarda bulunmak üzere epey sayıda ek işi oluyor. Daha epeyce şahsa hizmet vermek konusunda baskı da görüyor uzmanlar. Bu hizmetin mühleti ve niteliğini düşürüyor. Bu genel bir sorun. Yalnızca Türkiye’nin sorunu olduğunu düşünmüyorum.”



Bunu çözmek için doktorların çalışma şartlarının gerçek biçimde belirlenmesi gerektiğini kaydeden Doç. Dr. Ceylan, “Terapi hizmeti değerli bir hizmet. Bu bütün dünyada bu biçimde. Zira ruh sıhhati profesyonelinin uzunca vaktini alan bir hizmet” diyor.



Dülgeroğlu ise, “Etrafımdaki neredeyse herkes terapiye gidiyor” diyor ve bunun sebebini şöyleki açıklıyor:



“İnsanın sıkışıp sıkışıp en son geleceği yer, beyninin içi. Beyninin ortasındaki kaçtığın kanılarla karşılaşınca epeyce fazla sorgulama başlıyor.”



2022 Dünya Memnunluk Raporu’nda Türkiye 146 ülke içinde 112. oldu. Türkiye, bundan evvelki yıla nazaran 8 basamak geriledi.



Rapor, iştirakçi ülkelerde halkın kendi hayatlarını nasıl değerlendirdiğine dair yapılan anketlere dayanıyor.



Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Ömür Memnuniyeti Araştırması’nın 2021 dataları ise daha karmaşık bir tablo ortaya koyuyor.



2021 yılında bundan evvelki yıla nazaran, keyifli olduğunu da mutsuz olduğunu da – sırasıyla yüzde 1,1 ve yüzde 2,1 – beyan edenlerin oranı arttı.



2021’de memnun olduğunu beyan eden 18 ve üzeri yaşlarındaki bireylerin oranı yüzde 49,3, mutsuz olduğunu beyan edenlerin oranı ise yüzde 16,6 oldu.



2003-2021 dataları incelendiğinde, bilhassa 2016’dan daha sonra memnun olduğunu söyleyenlerin oranındaysa düşüş gözleniyor.
 
Üst